Sjpeëlpoats

Deel 1 – Vakans verbij

’t Is zoeë wied. Ee september. De sjoeël vingt werm aa. De vakans is verbij. Inne janse mond vrijheet. D’r mond aujoes. Sjloes mit sjtonde lang sjpieële. Sjloes mit ´t leëve óppen sjtroas. De buzje en de velder. D’r traktor van d’r boer.
Dizze mörje moeëte ze noa jen kirch. Dat dunt ze vanaaf noen um d’r sjoeëldaag. Óp d’r sjoeëlplai sjneure e paar hónged jonge rónk. Bij de poats sjtunt eldere. Ze bringe hön kinger. ’t Zunt vuural de kling kinger. De mieëtste va dön kieke sjtil vuur ziech oes. Ze junt noa de ieëtsjte klas. Vuur de ieëtsjte moal noa de jroeëse sjoeël.
‘Doa kunt d’r Wiel,’ zeët de mam van d’r Sjteffie.
‘Zieste, deë jeet óch noa de jroeëse sjoeël.’
’t Jezich van ’t junke kliert nit óp. D’r Wiel laacht noa hem.
‘Daag, Sjteffie.’
Heë leuft durch. Noa de jonge va zieng klas. De veerde klas. Heë vingt ’t sjun um ze tse zieë. Mar nit óp d’r sjoeëlplai. Lever boese de poats. Zoeëwie in de vakans. De meestere kómme eroes. Vuuróp d’r wiechtiegste meester. Het is d’r ‘baas’. Óppen sjoeël weëd Hollendsj jekald. Doarum weëd heë ‘Hoofd der school’ jeneumd. Óch wal de ´Plaat´, umdat heë winnieg hoare óp d’r kop hat. Heë dreët de sjel i jen heng. Bij de ieëtsjte moal sjelle junt de jonge in de rij sjtoa. Vuur de sjoeëlduur is e jroeës daach. ‘Afdak’ weëd dat jeneumd. An d’r rank doava, óp d’r sjoeëlplai sjtunt de rije. De ieëtsjte klas middedri. Bij de tswaide sjel mósse ze sjwieje. Vuur de rij van de veerde klas sjteet d’r meester Gijzen. Jries weëd heë jeneumd. Umdat heë jries hoar hat. Doabij zage ze in ’t plat döks i plaatsj va ‘ij’ ‘ie’. Dus d’r jrieze Jieze.
Noa de dreide sjel lofe ze eri. Noen is de vakans wirklieg verbij. Jód loestere, angesj sjtroaf. In de klas rücht ’t noa bucher, sjrifter, vlekkejoemies, inkt. En bonerwaks, doa zunt de jebunsbreër mit i-jesjmierd. D’r Wiel zitst vuuraa in de ieëtsjte rij. Neëver d’r Pee. D’r jong van d’r bekker. Tswai flinke in dezelfde bank. D’r Jries hat al ’t bord vol jesjraeve. Deë fakkelt nit lang. D’r ieëtsjte daag weëd aajepakt. Tsomme en sjun sjrieve. Bis de sjel durch d’r jank klinkt. Ze darve óprume. De jonge wille wal eroes vleie. Mar ieëtsjt weëd jebeënd. Da hingenee, rij noa rij, muus-jenssjtil eroes. Bis an de poats. Doa jeet ’t los. Keëke, sjneure. D’r Pee leuft tsezame mit d’r Wiel. Ze junt noa heem. D’r Wiel kriet van de mam ing weks-bóttram mit zeem. Heë bieëst drin mit sjmaach. De koeësj eest heë ’t letste. Zeem kleëft an de bakke. Vuurdat heë werm an duur jeet, veëgt zieng mam zie jezich aaf.
‘Dink draa Wiel. Wen iech róf, kunste zofort noa heem. Angesj weëd ’t aese kaod.’
‘Joa, mam.’
D’r Wiel vleit eroes. Noa de angere jonge. Foesballe. Hinger d’r bal. ‘Daag’ winke noa de tsomme. Jole tselle.
D’r ieëtsjte sjoeëldaag hat lang jedoert. Zoeëwie al de sjoeëldaag, die nog kóme. Evver ’t sjpieële jeet ins ezoeë flot.
Ejaal, ’t is óch ins ezoeë sjun.

Deel 2 – Les

´t Is plötslieg werm woeëde. E paar hese daag in d´r september. Óppen sjoeël sjtunt de vinstere sjpanne wied óp. Zoeë kanne de jonge eroes kieke. Durch de hek an duur zient ze d´r kirkhof. Wen de vinstere tsouw zunt, jeet dat nit. Me kan nit durch de roete eroes kieke. Umdat ze va jebroebeld jlaas zunt. Vuur het bord zitst d´r Tien óp de kneie. D´r Jries hat ´m trappeerd wie heë eroes kieket.
Óp d´r kirkhof weëd inne bejrave. In de klas kanste ´t beëne en óch jet va kriesje hure. De nuisjieriegheet in de klas waast. Mit ing jroeëse sjnelheet drieëne de oge hin en heer. Van d´r Jries noa de hek en tseruk. ´t Vilt nit mit um dat tse doeë, oane dat d´r Jries ´t ziet. Boese d´r Tien hat e evver jinne kanne sjnappe.
Heem darf d´r Wiel va zieng mam e jlaas liemenaad i-sjudde. Durch de waech is dat aamaach-liemenaad. ´t Zóndiegs krient de kinger richtieje. Exota-liemenaad in versjillende klure. Deë broest in ´t jlaas durch d´r koolzuur. En wens te ´m tse flot drinks, veuls te ´t kriebele in de naas. D´r Wiel deed jet mieë wie e böampje aamaach-liemenaad in´t jlaas. Zoeë kan heë ´t jlaas tswai moal völle mit wasser. Alling ´t tswaide jlaas is nit ezoeë zus wie ´t ieëtsjte. Mar d´r doeësj en d´r zin i zus is jroeës. Bij d’r Werres óp d´r ek hant ze e nui tsoat ies, Toetie Froetie. ´t Zunt ieslollies. Ze koste vunnef tsents ´t sjtuk. Van d´r pap krient ze e dubbeltje zóndiegs-jeld. Doavuur krient de kinger e ies tusje tswai sjuutjer. Mar de Wiel jelt ziech e wasser-ies. Zoeë hat heë nog vunnef tsents uvver um nog e ies durch de waech tse jelde.
Heë zitst bij d’r Werres óp ´t sjtuupje. D´r Pee hat ziech óch e wasser-ies jejole. ´t Loetsje an ´t ies is duudlieg tse hure. Ze zoege de zussiegheet óp. An ´t kuultje bliet inne knoa oes-jezoage ies hange. ´t Is zoeë jet wie ´t tswaide jlaas aamaach-liemenaad. Bleech jekluurd. Ing herinneróng an ´t zusse. ´t Ies sjmilts lanksaam in d´r mónk. De jonge sjtunt óp. Ze lofe noa d´r plai vuur de kirch. Doa sjpieële kinger. Óppen eëd sjteet e blik. De kinger versjtaeche ziech. D´r Tien mós hön zukke. Al flot hatte inne vónge. Heë sjneurt noa ´t blik. Mar inne angere is ieëder doa. Heë treënt ´t blik voet. D´r Tien mós ´t joa hoale en werm óppennuits aavange mit zukke.
´Darve vier mitdoeë,´ ruft d´r Pee.
´Nae,´ ruft d´r Tien.
´Uur hauwt e ies en vier nit.´
Heë zukt wieër. D´r plai is leëch. D´r Pee zukt ziech in de sjtruuch bij de kirch inne knauwel. Dem lekt heë ónger ´t blik. Da lofe ze durch. Hinger ziech hure ze inne sjrai. Inne jong sjteet óp ee bee tse sjpringe.
´Lek mar e ies dróp,´ ruft d´r Pee. ´Da kanste werm lofe.´
Vuur alle zicherheet sjneure de tswai jonge voet. Óch al is ´t nog zoeë hees. Heem krient ze e jlaas wasser. Oane liemenaad. Wat maat ´t oes. Wentste doeësj has sjmaacht wasser zus.

Deel 3 – Eppel

Óp de hoeke zitse d’r Pee, d’r Wiel en d’r Tieën vuur de hek van de wei. Ze kanne jraad d’rdurch hin kieke. An de beum hange nog jenóg eppel. Teëje inne boom sjteet ing hootser ledder. D’r Nöl, inne auwe kneët van d’r boerehof kunt jraad de ledder eraaf. Mit ing hank hilt heë ziech an de sjpraose vas. In de anger hank dreëgt e ing taesj mit eppel. Die hat heë jraad jepload. De taesj sjud heë leëg in ing van de kiste óp de kaar. D’r Nöl kruuft óp de kaar. Óp d’r tractor zitst d’r Jan, inne jóngere kneët. Deë is ejentlieg d’r baas. De jonge wade bis ze voet zunt. Da hant ze de kans um ónger de eppel tse joa. Vuur d’r Jan hant ze jinne floep. Dat is inne vrundlieje keël. Bij dem darve ze in de vakans óp d’r tractor zitse. Ze vinge ’t sjun um mit tse helpe ’t koare eri tse hoale. Mit d’r Nöl hant ze lever nuuks tse maache. Heë ziet ónjerejeerd oes en sjoebt vöal. Inne jrieze sjtóppelbaad. Bauw jing tseng mieë. Um d’r mónk inne sjwatse rank. Dat kunt durch d’r sjwatse kaffieë van de freule. Va deur is d’r boerehof. Wen óp ’t veld jewirkt weëd, bringt de freule ’t middiegs in inne körf ’t aese. Sjneie broeëd mit sjmieërwoeësj en sjwatse kaffieë. De jonge aese ’t mit teëjezin. De freule hat e hootser bee. Dat piept wen ze leuft. Ze is bij ’t eppel plukke oeëts oes d’r boom jevalle. Durch deë val is ze ’t bee kwiet woeëde. Ze is zoeë jietsieg dat ze de eppel nit mit tse vöal luu wil plukke. Bang dat inne ziech inne appel i jen taesj sjtikt. Doarum jong ze zelver mit plukke.
De jonge wade bis ze d’r tractor nit mieë hure. In de hek is e laoch. Mit sjtacheldroad is dat tsouw jemaad. D’r Pee en d’r Wiel kroefe drónger durch. D’r Tieën hat langer bee. Heë klömt druvver hin. Jebukt lofe ze durch ’t jraas noa d’r boom deë ’t kótste bij is. An d’r ungesjte tak hange nog e paar eppel. Noa e paar moal sjpringe hat d’r Tieën d’r tak vas. Lanksaam truk heë draa. Da ruft d’r Pee: ‘D’r boer!’
D’r Nöl is tserukkóme. Heë hat ing jaffel i jen heng. De jonge vange aa tse sjneure. D’r Tieën is mit zieng lang bee ’t flotste uvver de hek. D’r Wiel en d’r Pee kroefe neëveree ónger d’r droad durch. ’t Deed ’t jraad. Alling d’r Pee bliet mit de bóks an d’r droad hange. Ing vunnef in de bóks. Mar nog ummer besser wie de jaffel van d’r Nöl in d’r boam. De jonge lofe nog e sjtuk durch. Wieër wie d’r Nöl werpe kan. An d’r rank van ’t rubbeveld zetse ze ziech in ’t jraas.
‘Iech hauw toch zoenne zin óp inne appel,’ zeët d’r Pee. ‘Noen hant vier nuuks.’
D’r Tieën trukt an inne sjtroech van de rubbe.
‘Da ease vier die toch.’
Ze vrieve d’r pratsj d’rva, mar dat jeet nit zoeë jemekkelieg. D’r Tieën holt ziech heem d’r fiets. Heë zetst ‘m óp d’r kop. Da sjleet e ’t rad aa en hilt de rub teëje de sjpeeche. Zoeë weëd ze jesjeld. De drei jonge aese e sjtuk. ’t Is jinne appel, mar toch zus jenóg. Tsezame junt ze noa heem. Óp d’r fiets van d’r Tieën. D’r Wiel hinge dróp en d’r Pee óp de sjtang. D’r Tieën viert. Ze hant d’r jruetste lol. De eppel en de jaffel van d’r Nöl zunt ze verjaese. Huekstens de vunnef in de bóks van d’r Pee deed hön nog draa erinnere. ’t Letste sjtuk noa heem fietst heë alling. D’r Pee en d’r Wiel hat e bij hön heem vuur de duur aafjeztasd. De mam van d’r Wiel hat mörje verjoardaag. Bij d’r bekker hat ze e paar vlaamböam besjteld.
‘Jank die vuur miech hoale, Wiel,’ zeët de mam. ‘En iech mós nog eppel han um kompot tse maache vuur dróp. Die kanne bij de freule jehold weëde.’
D’r Wiel kiekt zie broor aa. ‘
‘Dat deed d’r Frens wal,’ zeët heë flot.
D’r Frens vingt ’t nit sjlim. Da kan heë ziech óngerweëgs inne appel aese. Bij d’r bekker sjteet de mam van d’r Pee hinger de tieëk.
‘En wat mós d’r Wiel han,’ zeët ze.
‘Iech kom de böam van de mam hoale.’
‘De böam van de mam,’ laacht ze. ‘Iech han jraad nog inne boam jezieë. Inne bókseboam mit ing vunnef dri. ‘
D’r Wiel waad effe. Heë wil uvver jet angesj kalle.
‘De mam sjmiert doa kompot óp.’
‘Joa,’ zeët de vrauw van d’r bekker, ‘dat is besser wie ing vunnef.’
Wen d’r Wiel eroes jeet, zeët ze: ‘Los diech d’r vlaam sjmaache.’
D’r Wiel jriemmelt ins.
‘Vuural d’r kompot,’ daat heë bij ziechzelver.

Deel 4 – Tsirkes

D’r Lou hilt ziech d’r kop vas. ‘Au, au,’ ruft heë.
‘Wat has doe,’ zeët d’r Al.
‘Doa vilt miech e blad óp d’r kop.’
D’r Al laacht.
‘Sjtel diech nit aa.’
Ze sjtunt ónger d’r lingeboom óp d’r sjoeëlplai. Bleer dwarrele in d’r wink. Lanksaam is ’t jreun verkluurd. Daag noa daag. Jeëlbroen zunt ze noen. De bleer valle aaf. Ieëtsjt e inkel blad. Mar durch d’r helle wink zunt ’t mieë woeëde. D’r Al raaft ing haffel bleer óp en wurpt ze in de loeët.
‘Kiek, ’t sjneit.’
Óch d’r Lou raaft bleer óp um tse werpe. Ummer mieë jonge kóme aalofe. Ze dunt allenäu mit. Ónger d’r lingeboom is inne jroeëse herfssjtórm. D’r Pee wurpt bleer noa d’r Wiel. D’r Tieën kunt jraad tse sjpieë um mit tse doeë. De sjel klinkt uvver d’r sjoeëlplai. De jonge lofe noa hön rij.
‘Sjtrak, noa sjoeël bij de kirch. Doa sjtunt óch lingebeum,’ zeët d’r Lou.
D’r Al lekt ing hank óp de sjouwer van d’r Lou.
‘Iech jon mit.’
‘Vier óch,’ róffe d’r Pee en d’r Tieën tsejeliechertsiet.
D’r Wiel knikt. De letste haof sjtond van d’r sjoeëldaag weëd in de klas jezónge. D’r Jries pakt de viejelieng. Die zitst in e kóffer óp de moerkas hinger d’r lessenaar. Heë klemt ze tusje zieng kin en de sjouwer. Ieëtsjt drieënt hee an de knuupjer. Óngertusje jeet heë mit d’r sjtriechsjtok uvver de sjnoare óp en neer. D’r Lou lekt ziech de heng óp de oere. D’r Jries hat ’t jezieë. Heë fempt d’r Lou ing óp d’r erm. Deë verreurt ziech nit mieë. Inne sjlaag deed pieng jenóg. Ze zinge e lidje uvver d’r Michiel de Ruiter. En ze liere e nui lidje. ‘Als ik een klokje was. Blij zou ik luiden.’ D’r Wiel zingt ’t lidje mit jroeëse oge en d’r mónk wied óp. Heë zingt jeer. D’r Pee kriet de lippe kóm vanee. Heë bromt jet. ’t Lifste zouw heë laache. Mar wen te an d’r sjtriechsjtok van d’r Jries dinkt, lieët e dat mar lever.
Noa sjoeël treffe ze ziech bij de kirch. Doa sjtunt jans jet lingebeum. D’r Wiel kunt mit teëjezin. Heë jong ’t lifste bij ’t Hennie sjpieële. Dat woeënt bij hem teëjenuuver. Jister zaat het: ‘Wiel iech han ing kaod vuur diech jesjtrikt.’
Die wil heë jans jeer joa hoale. Mar heë wil doa nuuks va teëje de angere jonge zage. Bang dat ze hem oeslaache.
‘D’r Wiel sjpieëlt mit meëdjer.’
Ze hant inne bessem bij ziech. De bleer weëde óp inne hoof jekeerd. D’r Tieën sjteet middedróp. Heë jeet mit d’r bessemkuul uvver zienne jesjtrekte erm.
‘Kiek, iech bin d’r Jries. De viejelieng.’
Dat bringt d’r Lou óp e iedee.
‘Witste wat vier dunt? Vier helle tsirkus óp. De luu kanne rónk d’r berg zitse. Doa sjträue vier bleer vuur óppen eëd. Vuur inne tsents darve ze kómme kieke. Iech bin kloon. En wat bis doe Tieën?’
‘Iech han lang bee en kan jód óp de heng sjtoa.’
D’r Tieën maat d’r handsjtand. ‘
‘En doe da, Pee?’
‘Iech kan goochele. Iech kan e klumpje in d’r mónk losse versjwiende.’
Doa mósse ze vuur laache. D’r Wiel dinkt an ’t Hennie en de kaod.
‘Iech wil peëd zieë.’
Flot junt ze noa heem um van al tse haole wat ze nuedieg hant vuur d’r óptrit. Óngerweëgs róffe ze durch de sjtroase.
‘Kom noa ’t tsirkus. Vuur inne tsents. Bij de kirch!’
D’r Wiel sjteet an d’r droad bij d’r jaad van ’t Hennie. Heë ziet ‘m sjpieële.
‘Hennie, darf iech de kaod han. Iech bin peëd in ’t tsirkus bij de kirch. Jidderinne kan kómme vuur inne tsents.’
’t Hennie hat de kaod in de taesj van d’r mantel. Het sjtikt ze durch d’r droad. D’r Wiel kiekt vroeë noa de kaod. Ze is i tswai klure jesjtrikt. Roeë, jeel.
‘Wat sjun Hennie.’
Heë waad effe.
‘Kunste óch?’
’t Antwoad huet e nit mieë. Heë hat floep um ‘Nae,’ tse hure. Rónk d’r berg bleer zitse jans jet jonge en meëdjer. D’r Tieën hat e paar jroeëse häusje va zienne pap. Doamit holt e de tsentse óp. Die jieët e an d’r Lou doamit heë óp de heng kan sjtoa. Angesj zouwe de tsentse oes de taesj rolle. Heë zetst de heng óppen eëd. De bee wurpt e in de loeët. Dat deed e paar kier. Oane um tse valle. De kinger klatsje hel. Da kunt d’r Pee. Heë deed d’r triek mit de klumpjer. Die hat e va zieng mam oes ’t bekkesj-jesjef heem kraeje. ’t Poebliekoem laacht. En noen junt ze nog heller laache. D’r kloon kunt. D’r Lou hat ing milchs-flesj mit wasser jevöld. Heë nimt inne sjloek in d’r mónk. Inne van de kinger mós ‘m óp d’r boech duie. Mit inne boag sjprietst ing wassersjtroal oes zienne mónk noa ’t poebliekoem. An d’r sjloes kunt d’r Wiel. De kaod hat e va hinge um d’r nak jebónge noa vure uvver de brós ónger de erm noa d’r ruk. De ende hant d’r Pee en d’r Tieën vas.
D’r Lou ruft: ‘Hop, hop.’
De kinger klatsje mit. D’r Wiel ziet ’t Hennie zitse. Heë veult ziech noen zoeë sjterk wie e peëd. Mar tse hel wille nit lofe. An de kaod darf nuuks kómme. Nog ee moal klatsje de kinger hel. D’r Tieën sjtelt ziech nog ins óp de heng. D’r Pee pakt ’t letste klumpje vuur zienne triek. D’r Lou nimt inne sjloek wasser. En d’r Wiel hinnikt. ’t Poebliekoem jeet werm voet. De jonge junt noa ’t jesjef van d’r Pee. Ze jelde karamelle van de tsentse. Doa haste lang va. Al knauwelends junt ze noa heem. D’r Wiel hat de kaod nog um. ’t Hennie sjteet bij d’r droad van d’r jaad. D’r Wiel hat ing karamel vuur ‘m bewaard. Heë sjtikt ’t klumpje durch d’r droad. ’t Hennie laacht.
‘Danke peëd,’ zeët ’t.
D’r Wiel hinnikt.
‘Bis mörje.’
Bleer winge durch d’r jaad. ’t Is herfst. E klure-tsirkus. ’t Hennie laacht.
‘Daag, Wiel.’

Deel 5 – Visje

E paar daag hat ’t jesjtórmd. Vöal bleer zunt van de beum jewingd. Versjillende jonge kome al mit ing lang bóks noa sjoeël. Mar hu is ’t ópins werm. De zon sjiengt. Inne zommerdaag in d’r herfs. Bij ’t jesjef van d’r Werres óp d’r ek sjtunt jet jonge bijenee. Alling d’r Tien nit. Heë hat sjtroaf kraeje van d’r Jries. Tswaihónged moal mós heë sjrieve ‘Ik moet beter opletten.’ In de klas hauw d’r Ties e prupje noa hem jesjaose. Hinge teëje d’r kop. D’r Tien hauw ziech wus umjedrieënd. Dat hauw d’r Jries jezieë. Hónged rejele sjtroaf. Wie d’r Tien ziech menteneret kroog heë nog hónged rejele d’rbij. Heem zitst e noen an d’r kuchedusj tse sjrieve. ’t Sjpieële kan heë wal verjaese. Bij de jonge leuft d’r Lei langs. Deë jeet mit zie broor noa de weiere bij ’t kloeëster. Doa junt ze visje. Zie broor hat doa ing kaat vuur.
‘Is dat nuuks vuur ós,’ zeët d’r Lou. ‘Kóm vier junt óch noa d’r visjweier.’
D’r Pee sjud mit d’r kop. ‘Vier hant jing kaat.’
‘Dat is toch ejaal Pee. Vier klömme uvver de poats bij d’r busj. Doa ziet ós jinne.’
D’r Wiel sjtikt ing hank in de loeët. ‘Iech jon wal mit. Mar vier hant wal nuuks um tse visje.’ ‘Waad ins effe.’ D’r Al wiest noa ziechzelver. ‘Iech wees wal jet. Dat hat mienne nónk miech ins jelierd. Doe móts ummer zörje, datste ing sjpang, e sjtuk koad en inne sjtóp bij diech has. Da kanste visje vange. Zoeë verhungers te noeëts wen ste verdwaals.’
D’r Lou laacht. ‘Kanste inne visj de bóks maache, wen te e laoch dri hat.’
D’r Al holt ziech e sjtuk koad, inne sjtóp en ing sjpang oes de taesj. Mit de sjpang maat heë e laoch in d’r sjtóp en trukt de kaod d’rdurch. Da lekt e inne knub dri. De sjpang maat e an ee eng vas. ‘Vier broeche noen nog mar inne lange kuul tse zukke. En ing sjnei broeët mósse vier nog mitneëme um knöatjer vuur draa tse maache.’
Dat jeet d’r Pee heem in de bekkerij hoale. Ze lofe ieëtsjt uvver ’t weëgs-je tusje de korevelder durch. Da e sjtuk makkedamweëg eraaf. Langs ’t kloeëster noa d’r busj. Doa is de paots. Nog hant ze nuuks verkiers jedoa. Mar dat endert ziech wen ze uvver de paots klömme. ’t Weëd ópins sjtiller. ’t Jeritsel van de bleer die nog an de beum hange, is jód tse hure. Ze lofe jans vuurzichtieg. Bang um óp e teks-je tse treëne. Inne knien sjpringt tusje de sjtruuch voet. Boave hön óp inne kale tak zitst ing kroa. D’r busj ruucht noa herfs. E bis-je muf. De sjpannoeng sjtiegt bij de jonge. ’t Busjpad sjlingert ziech eraaf noa d’r weier. D’r Al bliet sjtoa. ‘Iech mós jroeës oes-joa.’
Zofort sjpringt e tusje de sjtruuch. D’r Wiel knieft ziech de naas tsouw. D’r Lou fluustert vuur d’r flauwekul: ‘Al doa kunt d’r portier van ’t kloeëster. Deë hat diech jeraoche.’
D’r Pee en d’r Wiel kanne d’r laach kóm i-haode. Ópins hure ze d’r motor van inne brommer. Ze zient d’r portier noen wirklieg kome. Wat mósse ze doeë? Voetsjneure? Ze wille evver óch nit d’r Al hingerlosse. Mar lang tsiet um noa tse dinke hant ze nit. D’r portier sjteet al vuur hön. ‘Sjtoa blieve. Iech han uuch jezieë. Komt mar mit.’
‘Wat mósse vier noen doeë.’ zeët d’r Lou. ‘Sjtoa blieve of mitjoa.’
‘Hod dieng jroeëse moel en loof durch.’
De tek van de sjtruuch junt oeseree. D’r Al is veëdieg.
‘Wat dees doe hei?’
‘Iech moeët jroeës oes.’
‘Kóm mar mit.’
D’r Lou jriemelt. ‘Darf dat nit, effe poepe. Móts te doa óch ing kaat vuur han?’
‘Mitkóme.’
D’r portier leuft neëver d’r brommer tseruk noa ’t kloeëster. De jonge junt hinger ‘m aa. Voetlofe hat jinne tswek. Heë hat hön jezieë en wees hön wal ummer tse vinge. Lanksaam aa krient ze floep. Wat sjteet hön nog tse wade.
‘Dats doe óch sjiese moeëts,’ sjoebt d’r Lou.
‘Kan iech doch nuuks aa doeë. Dat koam vazelf.’
In ’t kantoer van d’r portier mósse ze óp ing bank joa zitse. In e anger tsimmer hure ze d’r portier an d’r tellefong. Ze kanne nit versjtoa wat e zeët. ’t Doert nit lang da jeet de boeseduur óp. Tswai poliese kóme eri. D’r portier sjteet mit tswai heng in de zie. ‘Dat zunt ze.’
De poliese kieke hön aa. Inne winkt. ‘Da neëme vier uuch mar mit.’
D’r poliesewaan viert durch de sjtroase. ’t Is inne blauwe volkswaan mit de kap óp. Mit ze vere zitse de jonge hinge dri. Bij d’r Werres sjtunt e paar jonge óp d’r ek. D’r Lou winkt noa ze. Die wisse nit wat ze zient. D’r Pee, d’r Wiel en d’r Al winke noen óch. ’t Weëd zoeëjaar loestieg. D’r Lou kiekt d’r Al aa. ‘Zieste noen dat d’r portier diech jeraoche hauw.’
Óp ’t polieseburro mósse ze noa d’r kingerpolies. ’t Is ing vrauw. Ze sjrieft de name van de jonge óp e sjtuk papier. Ze kiekt hön sjtreng aa. ‘Uur darft noen joa, mar weëd uur nog ins jesjnapt da móst uur inne janse woensdiegmiddieg sjtroaf sjrieve. Uur kant joa.’
An duur hant ze de jruetste sjpas. Ze vónge ’t sjiek, dat sjtuks-je vare in d’r poliesewaan. ‘Hat uur ’t jehoeëd wat die vrauwpolies zaat? ‘Weëd uur nog ins jesjnapt,’ dus vier mósse zörje, dat vier nit mieë jesjnapt weëde. Dat wil zage, Al ieëtsjt heem sjiese.’
D’r Wiel knieft ziech de naas tsouw.
‘Iech han honger.’ D’r Pee pakt de sjnei broeëd oes de taesj.
‘Da biste inne visj,’ zeët d’r Wiel. ‘Iech jon diech vange.’
D’r Al hat de sjpang in de heng. Hel leuft d’r Pee voet. De angere hinger ‘m aa. D’r Lou kunt als letste. ‘Ta-tuu-ta-ta, d’r poliesewaan hat inne lekke bank.’

Deel 6 – Lof

’t Is e paar waeche in d’r herfs. De zon jeet ummer ieëder ónger. In d’r mond oktober is jiddere oavend in de kirch ’t Marialof. Da weëd d’r roeëzekrans jebeënd. D’r Pee en d’r Wiel lofe noa jen kirch. ’t Is al duuster. Jisteroavend broechet d’r Wiel nit tse joa. Doe hat e heem mit zieng famillieë d’r roeëzekrans jebeënd. Bij ’t Mariabild óp de kas brank ing keëts. De sjteul sjtónge umjedrieënd. Zoeë kanke ze óp d’r zits kneie en de erm sjtutse óp ’t ruksjtuk. Hu junt ze noa de kirch.
‘Iech beën miech lever heem d’r roeëzekrans,’ zeët d’r Wiel. ‘Doa jeet ’t flotter.’
‘Doe has reët Wiel. Zalle vier ós hingenaa in de kirch zetse. Da kanne vier ieëder de kirch eroes joa. Oane dat inne ’t merkt.’
‘Dat dunt vier.’
Hingenaa an de ziekank, sjuuns hinge inne pilaar zitse ze jans sjtil. D’r kaploan kunt eri. Tswai koerjonge lofe vuur hem. Inne va dön is d’r Lou. Braaf kiekt e vuur ziech oes. Heë jeet jans óp in zieng rol.
D’r Wiel fluustert: ‘Tat-tuu-ta-ta.’
D’r Pee deed ziech alle muite um nit tse laache. Noa e paar ‘Wees-gegroetjes’ hant ze jenóg d’rva. Óp heng en vus kroefe ze eroes. Jans häusj maache ze de duur óp en tsouw. An duur maache ze ziech in inne kajeer voet. Mar tse wied lofe kanne ze nit. Angesj zunt ze tse vrug heem. Dat jeet nit. In d’r duuster sjneure ze rónk de kirch. Ze vinge ’t sjpannend zoeë in d’r duuster. Alling mar sjneure weëd óch langwielieg. D’r Wiel sjtikt de sjtroas uvver noa de hoezer an de ziekank van de kirch. Bij ing van de vuurdure duit heë óp de sjel. De tswai jonge versjtaeche ziech in de sjtruuch teëje de kirchmoer. Inne man sjteet in ’t duurjesjpan.
‘Weë is dat,’ ruft e.
Heë sjtikt de sjtroas uvver. De jonge sjlieche ziech voet. Ze versjaeche ziech in ’t portaal van de kirch. Noa binne joa, kanne ze nit mieë. Jeluklieg hure ze d’r man langs lofe. Ze wade e tsietsje en kome noa boese. Ieëtsjt kieke ze of jee jevoar mieë is. Alling d’r hónk van de noaber bij d’r Pee heem sjpatseert langs.
‘Wat dees doe, Johnie,’ zeët d’r Pee teëje ’t deer.
’t Deer kank ‘m zofort en bliet sjtoa. Heë kwispelt mit d’r sjtats. D’r Pee keurt ‘m. ‘Mótste óch noa de kirch joa?’
D’r Wiel laacht. ‘Joazicher, mós d’r Johnie noa jen kirch. Kóm mar braaf.’
D’r Pee sjtikt bauw van d’r laach.
‘Kóm mar Johnie.’ D’r Wiel maat jans vuurzichtieg de duur óp. Beënende sjtimme klinke eroes. Mit hön tswaie duie ze d’r hónk eri. De duur haode ze e kling bis-je óp. D’r Johnie sjpatseert durch d’r middejank noa d’r altoar. De lu haode óp mit beëne. Ieëtsj hingenaa. Zoeë lanksaam noa vure. D’r kaploan beënt nog ummer vuur. Went evver alling nog mar de koerjonge noabeëne huet e óp. Heë kiekt um en ziet d’r Johnie sjtoa. ‘Wat mós dat deer hei in de kirch?’
D’r Johnie vingt aa tse bletsje. D’r Lou ziet zofort dat ’t d’r Johnie is. ‘Kóm mar mit.’
Heë bringt ‘m eroes. An duur ziet heë d’r Pee en d’r Wiel. Ze laache ziech kapot. Óch d’r Lou vingt aa tse laache. Heë vilt jans oes zieng rol va koerjong. Doa sjteet e da in de roeëwiese koerkleier. ‘Iech mós d’r hónk oeslosse. Heë mós ins.’
‘Jenauw wie d’r Al,’ zeët d’r Wiel.
D’r daag d’rnoa óppen sjoeël jeet de duur van de klas óp. D’r kaploan kunt eri. ‘Weë woar jister in de kirch?’ vroagt e.
Versjillende jonge sjtaeche d’r vinger óp. Óch d’r Pee en d’r Wiel.
‘Weë van de angere hat deë hónk noa de kirch i jejaagd?’
’t Bliet sjtil in de klas. Jinne in de klas durft tse laache of óp tse kieke.
‘Da móst uur mar ins in ing anger klas vroage,’ zeët d’r meester.
‘Dat zal iech besjtimd doeë.’
Bij de duur drieënt heë ziech nog ins um. ‘Dink draa nit luje. Angesj kunt ze nit in d’r himmel.’
D’r kaploan jeet noa de klas van d’r Lou. Doa vroagt e ’t zelfde. D’r Lou kiekt sjnak vuur ziech oes. Heë bliet in de rol va koerjong en va vrunk. En d’r Pee en d’r Wiel hant nit jeloage. Mar of ze in d’r himmel kome, bliet ing vroag. Jiddenfals hant ze hel jelaachd.

Deel 7 – Interland

Teëjenuvver de sjoeël likt e veld. Doa-óp foesballe de jonge. Noa sjoeël, woensdiegmiddieje en jans jet vakansdaag. Dis naat hat ’t jereënd. ’t Jraas is nog naas. Doarum foesballe ze óp d’r waeg langs de sjoeël noa d’r kirkhof. Óp de ziemoer van de sjoeël trukt d’r Pee mit e sjtuk jieps van e kapot Mariabild inne knietsjroam. Heë moalt zoeë ing jool. Hei en doa is inne hoebel in d’r sjtrich. Vuural bij de lats. Um die tse maache mós e óp de tsieëne lofe. Angesj weëd de jool tse neer. D’r Pee sjteet in jool. D’r bal is va hem. ’t Is inne joemiebal deë heë mit d’r verjoardieg hat kraeje. Zieng mam hat die in ’t jesjef van de sjwestere Jeuke jejole. ’t Is ejentlieg e nienjesjef, mar me kan doa óch van al um tse sjpieële krieje. D’r Wienand deed óch mit. Heë is d’r betste foesballer van de janse sjoeël. D’r Wiel dinkt dat d’r Wienand oeëts óp ’t Hollendsj elftal kunt. Dizze middieg foesballe de Hollender teëje de Belsje.
‘Dat weëd inne sjwoare wedsjtrijd,’ zeët d’r Al. ‘De Belsje zunt knaoche-treënere.’
D’r Wienand treënt teëje d’r bal. Heë kan ‘m jans lang hoeëg haode. Óp de vus, de kneie en d’r kop. Heë passeert jidderinne. Zoeëjaar inne d’r bal tusje de bee durchtreëne kan heë. Heë wees nit of heë d’r Faas Wilkes zal zieë of d’r Abe Lenstra. Mar sjlieslieg weëlt e vuur d’r Faas. D’r Pee is d’r Frans de Munck d’r keeper van de Hollender. Ze neume ‘m d’r Sjwatse Panter.
D’r Lou ruft: ‘Iech bin d’r Wout Wagtmans.’
‘Dat kan nit. Dat is inne fietserenner,’ zeët d’r Wiel.
‘Zoeë flot bin iech óch, Wiel.’
D’r Al is d’r Coen Moulijn, umdat e mit kling sjtep leuft. D’r Tien wiest noa ziechzelver. Heë hat lang bee. ‘Iech bin d’r Cor van der Hart.’
‘En iech d’r Roel Wiersma.’ D’r Wiel sjpringt e paar moal in de loeët. Heë kan hel sjneure en doa kunste nit jemekkelieg langs.
Lang kanne de jonge nit foesballe. Dierek vingt d’r richtieje wedsjtrijd aa. Flot junt ze noa heem. Bij d’r Wiel zitst de janse famillieë vuur d’r radio. D’r pap hat de ópsjtellóng in de tsiedónk zoeë jevauwe, dat ze die reëtóp vuur d’r radio kans neerzetse. Zoeë witste ummer woa d’r bal ónjeveer óp ’t veld is. Óp d’r dusj likt e brifje mit de foesbal-oessjleëg. Jidderinne hat darve roane. In e blaeche tsiejaredues-je zitse de dubbeltjer die i-jezatsd zunt. D’r Wiel dinkt an wat d’r Al zaat. ‘Knaoche- treënere, die Belsje.’ Heë hat éé noel vuur de Hollender jezaad. Wen ’t Wilhelmus jesjpild weëd, jeet d’r radio heller aa. En dat bliet zoeë d’r janse wedsjtrijd. De sjtim van d’r reporter völt ’t woeëntsimmer. Wen ’t sjpannend weëd keëkt e. Heë mós flot kalle um de sjpillere en d’r bal bij tse haode. D’r Wiel zitst neëver d’r Frens. Bij ing kans van d’r Hollender sjpringe ze óp. Kómme de Belsje, da haode ze ziech d’r kop vas. D’r Huub zitst kótbij d’r radio. Heë kruuft bauw dri. Neëver hem zitst d’r Sjef. Deë hat ziech jraad ing pief jesjtópt. Mar ing jool wil mar nit valle.
In de rust zingt d’r Jan de Cler ‘Hup Holland Hup’. In dat lidje vertselt heë wat in de ieëtsjte helf passeerd is. De jonge junt óp d’r hof foesballe. In ing rij lofe ze hinger d’r Huub aa vanoes d’r jank durch de hingerduur. Jenauw wie de richtieje foesballere ’t veld óp junt. Óngertusje dunt ze ing harmonie noa die ‘Koning Voetbal’ sjpilt. Vöal plaatsj um tse foesballe hant ze nit. Durch de bee kan me d’r bal kóm zieë. Lang doert hönne wedsjtrijd nit. De tswaide helf vingt aa.
Jidderinne zitst werm óp zieng plaatsj. De mam zitst bij de vinster. Ze sjtrikt inne trieko. De meëdjer zunt noen óch allenäu in ’t tsimmer. De sjpannoeng sjtiegt. ’t Zunt nog tsing menute tse sjpille. Da inne brul. D’r reporter keëkt, ing jool van d’r Wilkes. In ’t tsimmer bieëft ’t jebun. De tasse rammele in de kas. Erm in de loeët. Nog tsinge menute. D’r Huub zitst óp de kneie vuur d’r radio. En ze haode ’t vol. Jewonne.
D’r pap sjtikt ziech ing tsiejaar óp. Óp e sjtuk papier hat d’r Frens 1-0 jesjraeve. Dat sjtelt e hinger de vinster. D’r Wiel hat d’r pot jewonne. Jans jet dubbeltjer zitse in ’t tsiejare-dues-je. Jenóg um waeche lang tse sjnuutse. En tse sjpare vuur de kirmens.
Bij de sjoeëlpoats kómme de jonge werm bijenee. Laachende jezichter. Ze kalle durjee. D’r inne nog heller wie d’r angere. Da kunt d’r Wienand aalofe.
‘Doa kunt d’r Faas Wilkes,’ ruft d’r Lou.
De jonge heëve ‘m óp.
‘Jank voet haofjekke,’ laacht e.
D’r Wiel trukt ‘m an d’r erm.
‘Zieste dats te óp ’t Nederlands elftal kuns.’
Ze blieve nit tse lang an duur. Mörje hant ze sjoeël. Da kómme ze werm noa de sjoeëlpoats. Nit um tse foesballe. Mar um eri tse joa.

Deel 8 – Herfssjtuk

Óp d’r zölder van de jongenssjoeël is ’t troeblokaal van de verkennerij. De welpe zitse in inne ek. Doa zunt hön nester jebouwd. Jiddere woensdieg- en zamsdiegmiddieg kómme de jonge bijenee um tse sjpieële. ’t Hat vöal mit de natoer tse maache. De akela hat ’t vuur ’t zage. De baloe hulpt heur doabij. ’t Zunt al jroeësere meëdjer. Noen in d’r oktober junt ze vuural drópoes um in d’r busj jet uvver d’r herfs tse zukke. Ze maache doava herfssjtukker. Wen ze veëdieg zunt, weëde ze óp d’r zölder oes-jesjteld. Óp zóndiegmörje kan me joa kieke. Da kan me zage, wat vuur herfssjtuk ’t sjunste is. ’t Sjtuk mit de mieëtste pónkte hat jewonne. In d’r busj neëver ’t kloeëster lofe vöal welpe rónk. Ze zammele versjillende tsoate paddesjteul. Wiesse, broenge. Van de roeë mit wiese pónkte zunt jing tse zieë. Elvenbenksjer wase jerijd óp boomsjtem. Bleer, echele, kasjtaie zunt jenóg tse vinge. D’r Al is óch bij de welpe. Heë hat jans jet bijenee jeraafd en jeploat. Ing sjongsdoes vol. Ze neëme al mit noa heem. Doa kanne ze jet inee friekele. Óngerweëgs bejieënt heë d’r Wiel en d’r Tien. Ze zitse bij d’r Werres óp ’t sjtuupje.
‘Los ins kieke, Al,’ ruft d’r Tien.
D’r Al deed d’r dekkel van de doeës. Inne muffe herfs-jeróch kunt droes. D’r Tien kiekt dri. ”t Is bauw alling mar broen en jreun, wat iech zien.’
D’r Wiel kiekt óch dri. ‘Haste jing roeë paddesjteul jezieë?’
‘Nea, vier hant bauw allenäu ’t zelfde vónge.’
‘Iech wees jet.’ D’r Wiel sjteet óp. ‘Iech wees woa vier ins mósse joa kieke. In d’r koelbusj.’ ‘Doa darf iech nit i.’
‘Dat wees iech. Mar de Tien en iech wal. Ós pappe wirke óp de koel. En da darve vier doa waal i. Heem hant vier ing kaat. Doamit darfs te eri.’
‘Iech jon mit,’ zeët d’r Tien. ‘Vier broeche jing kaat. Mienne pap is toch koelplies. Die kenne miech wal.’
Heem holt d’r Al ziech nog ing sjongsdoeës. D’r Wiel vingt aa e bis-je tse renne. ‘Vier mósse ós waal tsouwe. Angesj weëd ’t al duuster.’
Inne koelpolies maat de poats óp. Heë lieët hön eri. Óp zienne burro likt e sjtuk papier. Doa sjrieft e de name van de jonge óp. D’r Tien kank e zofort. Óch d’r pap van d’r Wiel. D’r Al darf mit hön mit joa. Ze vinge ’t sjiek zoeë alling in deë jroeëse busj. En ze broeche jinne floep tse han vuur inne portier zoeëwie bij de visjweiere van ’t kloeëster. D’r polies leuft e sjtuk mit hön mit. An inne poal hingt e kes-je. Heë maat ’t óp en sjtikt inne sjlussel dri. Dem drient e rónk.
‘Woarum dut uur dat,’ vroagt d’r Al.
‘Dat mósse vier ummer doeë. Daag en naat. Hei in d’r busj hange óp mieëdere plaatsje kes-jer. Da kan d’r dierekter van de koel zieë, dat vier jód rónklofe en óppase.’
‘Woavuur óppase?’
‘Hei likt materiaal van de koel. Dat kan jeklauwd weëde. En vier passe óp de kinger die hei sjpieële.’
D’r polies leuft durch. D’r Tien deed jraaf of e inne revolver in jen heng hat. ‘Haste ’t jezieë? D’r polies hat inne revolver bij ziech. Vier broeche jinne floep tse han vuur bandiete.’
Óp ing aofe plek in d’r busj sjtunt paddesjteul in inne krink. D’r Al wiest. ‘Kiek, dat is inne heksekrink.’
D’r Wiel kiekt mit jroeëse oge. ‘Hekse?’
‘Joa,’ knikt d’r Tien, die woeëne hei en kaboutere in paddesjteul.’
Ze laache alle drei ins en zukke wieër. Bij inne berkeboom zient ze roeë paddesjteul sjtoa. D’r Al sjpringt in de loeët. ‘Noen han iech jet, wat de angere nit hant.’
Vuurzichtieg legke ze de paddesjteul in de doeës. ‘Dink draa. Nit mit de heng in d’r mónk joa. Die zunt jiftieg. Dat wees iech van de welpe.’
D’r Tien kiekt zoer. ‘Iech wil jraad e klumpje aese.’
D’r Wiel sjtuust ‘m mit inne elleboag aa. ‘Lek dat mar in d’r heksenkrink. Da dunt die ós nuuks.’
En dat deed d’r Tien óch. ‘Noen weëde alle hekse verjiftiegd.’
D’r polies winkt noa hön, wen ze noa heem junt. ‘Iech zal de name durchsjtreve. Bis de nieëkste kier.’
De jonge sjtaeche de heng óp.
‘Da dunt vier,’ zeët d’r Tien. ‘Misjien kanne vier inne bandiet vange.’
D’r Al kiekt verwóngerd. ‘Darf iech óch mit?’
‘Iech vroag wal an mienne pap.’
Heem maat d’r Al zie herfssjtuk. Mit sjtoots zetst heë ’t zóndiegmörje óp d’r zölder van de sjoeël. Jans jet lu kome kieke. De roeë paddesjteul valle wirklieg óp. Heë hat va eechele kaboutere jemaad. D’rneëver sjteet e kruuts va tswai teks-jer. E brifje hingt draa. ‘Hekse,’ sjteet dróp.
‘Kiek,’ zeët d’r Tien, ‘die hatte doa bejrave.’
Doa weëd vuur jelaacht. Óch de angere jonge kome kieke. Bij de akela móst me zage, wems te ’t sjunste vings. D’r Lou jeet e paar kier zage, dat d’r Al ’t betste is. Of de akela ’t duch hat, wees me nit, mar jiddenfals d’r Al wint d’r herfspries. E jroeës kluurbóch mit potlued. De Akela jieët hem ’t bóch. ‘Zoeë sjteest e jekluurd jód dróp, Al’
Tsezame lofe ze eroes. D’r Lou knieft de naas tsouw. ”t Ruucht doa óp d’r zölder waal noa oes-joa.’
‘Zoeë ruucht d’r herfs,’ zeët d’r Wiel.
‘Ao, doe meens d’r Al Herfs.’ D’r Lou laacht. De angere óch.
D’r Al huft ’t bóch óp. Heë wil ze bónk en blauw houwe.

Deel 9 – Neus

Ónger d’r dikke boom neëver d’r i-jank van ’t kloester ligke kasjtaie. Ze zitse i jreun hulze . De mieëtste evver zunt ópjejsprónge bij ’t neerkome. Blinkend broen ligke ze in d’r drek. D’r Lou en d’r Lei rafe ze óp. De taesje hant ze jód jevöld. Sjtrak noa sjoeël junt ze heem pupjer d’rva maache. Mit e eëpelsjelmets-je buttele ze da löcher drin. Doa-i weëde sjweëjele jesjtaoche. Dat zunt de erm en de bee. Mit de köpjer maache ze de oge, de naas en d’r mónk. Ieëtsjt mósse ze nog noa jen sjoeël. Bij de poats sjteet d’r Wiel mit d’r Pee.
‘Kiek ins wat vier jeraaft hant.’ D’r Lei holt e paar kasjtaie oes jen taesj.

‘Wat sjun,’ zeët d’r Wiel. ‘Darf iech ing han?’

‘Hei.’ D’r Lei jieët hem ing. Deë vrieft mit de kasjtai uvver de mouw van d’r jas. Zoeë blinkt ze nog mieë. D’r Lou hat óch ing in de heng.

‘Dat is jód teëje de pieng in de knaöch, zeët mieng oma ummer. Die mótste in de taesj verware.’

Noen hat ze nog mieë weëd kraeje. D’r Wiel sjtikt ze vuurzichtieg i jen taesj. ’t Is jraad of ze aa vingt tse jläue. De sjel jeet. De jonge lofe noa hön rij. Inne janse middieg lang binne. Inne jrauwe middieg. D’r herfs mit zieng klure an duur. Tswai sjtond kanne lang doere.

Um veer oer sjtórme ze eroes. De jonge bladdere wie de bleer van de beum eroes. Óp d’r sjpieëlplai kere de jonge van de zesde klas de bleer bijenee. D’r Lou en d’r Wiel sjtunt d’rbij tse kieke.Kweer uvver d’r plai kóme jonge aasjneure. Ze lofe van de poats noa d’r droad aan de uvverzie. Vuur d’r ieëtsjte.

‘Iech loof mit.’ D’r Wiel sjneurt mit.

D’r Lou bliet sjtoa. Bij d’r droad likt d’r Wiel al vuur. Heë kan hel sjneure. Mar vuur de poats vilt e uvver inne sjtee deë oes-sjtikt. ’t Deed ‘m pieng. De bóks is jeluklieg nit kapot. D’r Lou mós doa hel um laache. Dat kan d’r Wiel nit verdrage. Va wustiegheet wurpt e d’r Lou mit de kasjtaie teëje d’r erm. ‘Hei, has te jet vuur dieng knöach.’

Noen weëd d’r Lou wus. D’r Wiel wil jraad ópsjtoa. Heë sjpringt va hinge óp ‘m. D’r Wiel hat jing kans. Heë bedinkt ziech jet.

‘Doe bis miech an ’t biese.’

‘Dat is nit woar,’ keëkt d’r Lou.

Effe lieët e hem los. Dat is vuur d’r Wiel jenóg um ziech los tse riese. Erm en bee junt in ’t rónk. Ing mölle va sjleëg. Bis tswai heng de jonge bij ’t nakvel sjnappe. ’t Is de Plaat. Heë trukt ze oeseree. Ze weëde ins jód durchee jesjokkeld. Da sjikt heë ze eri. Óp de kneie in d’r jank mit ’t jezich noa de moer. Zoeë zitse ze neëveree. Mit troane in de oge va wustiegheet en pieng. D’r Wiel veult sjtich in d’r ruk. D’r Lou hat e knalroeë oer. Ze durve ziech nit tse beweëje. Wie pieng de kneie óch dunt óp de hel tejele. Wen de Plaat noa heem jeet, darve zie óch joa. Nog ummer kieke ze ziech nit aa. Uvver d’r weëg sjuust e eechhörnsje verbij. Durch d’r droad d’r jaad van d’r pastoer eri. Ze hant ’t jezieë. Da kieke ze ziech aa. D’r Wiel leuft noa de hek. D’r Lou kunt hinger hem aa. Durch de hek zient ze ’t eechhörnsje zitse. ’t Eest neus. Inne tak van d’r hazelnoosboom hengt uvver de hek. D’r Lou sjpringt d’rhin. Heë trukt d’r tak eraaf. Neus valle óppen eëd. D’r Wiel sjtikt ziech de neus i jen taesj. Effe rammelt d’r Lou nog ins kreftieg mit d’r tak. Da lieët heë los. Óppen eëd ligke nog jans jet neus. D’r Wiel lekt ze bijenee.
‘Die zunt vuur diech.’
Mit tswai heng duit d’r Lou ze i jen taesj.

‘Mieng mam zeët ummer,’ zeët d’r Wiel, ‘neus móts te jód druge. Da kanste ze mit Tsinterkloas aese.’

‘Wen vier ze mar nit óp de neus krient van d’r Sjwatse Piet.’
D’r Wiel jriemelt ins. Heë vrieft ziech uvver d’r ruk. En d’r Lou lekt ing hank óp zie oer. Oane nog jet tse zage, junt ze noa heem.

Deel 10 – Allerhillieje

’t Is sjtil óp d’r kirkhof. Lu sjtunt bij de jraver. D’r koer zingt bij ’t kruuts midde óp d’r kirkhof. D’r pastoer leuft uvver d’r weëg tusje de jraver. Mit d’r wiewasserkwaas zeënt heë de jraver. D’r Lou dreëgt d’r emmer mit ’t wiewasser. D’r pastoer duit doa d’r kwaas i. D’r Wiel duit ziech teëje zieng mam aa. ’t Is kaod. Inne frisje wink wingt uvver de velder. Ze beëne bij ’t jraaf van d’r Tonny. Zie sjwester, ’t Feel, hat mit sjwatse verf de lettere ópnuits i-jekluurd. Heë is mar e haof joar oad woeëde. An ’t ing van d’r krig is e jesjtórve. D’r Wiel is noa d’r krig jebore. Heë kent ‘m alling van ing foto en van jesjiechtens. Ins ’t joar jeet me tsezame mit de janse faar noa d’r kirkhof um de doeëde tse iere. Inne zóndieg in de waech. Ee november. Allerhillieje. Wiese chrysante sjunt óp ’t jraaf. Jister hat d’r Wiel mit de mam d’r sjtee jepoetst. De wiese sjtinker ónger d’r kraan van d’r kirkhof ring jesjpeuld. In ing luet brent ing keëts. Wen d’r pastoer mit de koerjonge tseruk is bij ’t kruuts, beëne ze tsezame e Vadderónzer en sjlunt ze ziech e kruuts. D’r kirkhof leëft óp. Lu kalle mit ee en lofe lanksaam hingeree de poats eroes. D’r Wiel leuft tusje zieng mam en zienne pap. Heë hilt hön heng vas. De breur en sjwestere sjpatsere d’rvuur. Ze kome langs de sjpoeëlpoats. Die is tsouw. Dat bliet zoeë drei daag. De kinger hant herfsvakans. De sjoeëlpoats aafjesjlaose. De vrijheet wied óp. D’r Lou kunt mit d’r pastoer verbij. Heë jieët d’r Wiel e pietsj-eugs-je en wiest noa d’r emmer in zieng heng. E bis-je wiewasser is nog uvver. D’r Wiel laacht. D’r pastoer hat ’t durch. D’r Lou wil jet oes-sjpoeëke mit ’t wiewasser.
‘Loof doe mar vuur miech,’ zeët e teëje d’r Lou.
Heem kan d’r Wiel ziech werme. Ze zitse mit ze allenäu in ’t jódtsimmer. Van de mam krient ze e sjtuk vlaam. Me vertselt ziech jet. ’t Is jemuutlieg. Went ’t duuster weëd zitse ze in de kuche. De forneus brent jód.
‘Iech dink’, zeët de mam’, ‘dat d’r Sjwatse Piet al ins loestere kunt. ’t Doert nit lang mieë ier d’r Tsinterkloas kunt. Vier kanne al ins e lidje zinge.’
’t Duursje van de forneus zetst ze óp.
‘Da huet e ós jód.’
De koale jluie. Kluurt de kuche oranjeroeë. Zinge in d’r duuster is sjpannend. En wen da óch nog d’r Sjwatse Piet bij d’r sjoorsjtee zitst tse loestere. Noa ’t oavendaese darf d’r Wiel jet langer óp blieve wie angesj. Umdat ’t vakans is. In bed kruuft d’r Wiel jet deper ónger de dekke. Mit d’r Sjwatse Piet óp ’t daag liecht dat hem besser. An duur is ’t sjtil. Óp d’r kirkhof brenne nog keëtse. D’r Wiel vilt in inne depe sjlof.
D’r daag d’rnoa treffe de jonge ziech óp ’t veld neëver de sjoeël. Inne janse daag foesballe. Óngerbraoche durch heem aese. Alling hu is ’t Allerzieële, da mósse ze óch noa de kirch vuur d’r Totius Quotius. Drei moal Vadderónzer, Weesgegroet en Ier ózze vadder beëne um de zieël van inne deë doeëd is in de famillieë d’r himmel i tse beëne. Jiddes moal mósse ze de kirch eroes joa en werm eri um ópnuits vuur ing anger zieël tse beëne.
‘Losse vier noen joa. Angejs hant vier sjtrak pratsj an de sjong. Doamit kanne vier nit de kirch eri.’
Dat is inne jouwe vuursjlaag. Zoeë zitse ze tsezame hinger in de kirch. Kótbij de duur. Da zunt ze flot eri en eroes. D’r Wiel beënt vuur zieng omaats, opaats en d’r Tonny. Vunnef moal eri en eroes. Bij de tswaide zieël likt d’r Lou al vuur. Heë broechet mar drei kier. Doarum sjteet heë al ing tsiet mit d’r bal i jen heng an duur tse wade.
‘Hat uur zoeë winnieg doeë in de famillieë,’ vroagt d’r Pee an hem.
‘Vier hant zicher vöal doeë in de famillieë. Alling die zunt bauw allenäu al in d’r himmel.’
Da sjneure ze d’r weëg eraaf noa ’t veld. Inne janse daag foesballe. Tswai daag bliet de sjoeëlpoats tsouw. En de jonge foesballe de sjtere van d’r himmel.

Deel 11 – Karoeët

Óp ’t veld ligke karoeëte. Inne janse hoof. D’r boer deed ze oes. ’t Winktervoor vuur de dere. Die sjtunt noen in d’r sjtal. ’t Mörjens viert d’r boer al vrug uvver ’t lank.’t Is nieëvelieg. D’r traktor kan me hure, mar nit zieë. In d’r herfs weëde de karoeëte oes-jedoa. D’r Al ziet e sjuk wieër in de sjtroas d´r Lei lofe. Heë ruft: ‘Lei, zieste miech?’
D’r Lei drieënt ziech um. Flot sjneurt d’r Al e sjtuk voet. Óch d’r Lei sjneurt.
‘Iech zien diech nit, mar iech huur diech wal.’
Óp d’r ek bliet d’r Al sjtoa. Heë ziet d’r Lei oes d’r nieëvel kómme. Deë deed jraad of e teëje hem ópleuft.
‘Iech hauw diech nit jezieë,’ zeët d’r Lei.
Mit ing hank duit d’r Al tseruk.
‘Iech diech óch nit.’
Tsezame lofe ze noa de sjoeël. Ieëtsjt zient ze nuuks. Da zient ze de poats lanksaam oes d’r nieëvel kome. Sjtimme klinke uvver d’r sjpieëlplai. Jonge sjneure rónk. Me ziet ze kome en óch werm versjwiende in d’r nieëvel. Ze hant de jruetste sjpas. Bis de sjel jeet. ’t Sjpel in de wólke is aafjelofe. Inne janse daag liere. Braaf zieë. De jedanke d’rbij haode. An duur trukt d’r nieëvel lanksaam óp. Wen de sjoeël oes is, sjiengt an duur de zon. Noen kan me de karoeëte jód zieë. D’r hoof is jewase.
‘Mörje is ’t Tsint Martien,’ zeët d’r Lei. ‘Koom, vier zukke ós ing karoeët.’
D’r Al jeet mit. Ze lofe uvver ’t nase veld. Leem bliet an hön sjong kleëve. Ónger an d’r hoof vinge ze ing jroeëse karoeët. D’r Lei raaft ze óp.
‘Die neëme vier mit. Bij miech heem in d’r sjtal kanne vier ze oeshöale.’
D’r Lei dreët de karoeët. Mar almieëlieg weëd ze toch tse sjwoar. ’t Letste sjtuk hat d’r Al ze in de heng. Jraad vuur ’t hoes van d’r Lei kunt d’r Lou langs.
‘Has te dienne kop in de heng,’ laacht heë.
D’r Al bliet effe sjtoa.
‘Dat zalste wal nog zieë wat dat weëd.’
In de jesjierkis van d’r Lei zienne pap vinge ze van al wat ze kanne broeche um e loach in de karoeët tse maache. Sjroevedrieënere, besele, metser. Mar wat ze óch broeche, ’t vilt nit mit ’t binnenste droes tse hoale. Jods-jedank kunt e broor van d’r Lei noa heem, d’r Jozef. Deë zitst óp ing hoeëjere sjoeël. En is jans sjterk. Heë hulpt hön. Ieëtsjt oeshöale. D’r boam bliet dri. Mit e mets sjniet e tswai löcher vuur de oge en ee vuur d’r mónk dri. In ’t sjaos van de wirkbank vinge ze e sjtuk keëts. Die zetse ze óp d’r boam van de karoeët. An duur is ’t al lanksaam duuster woeëde. In de kuche holt d’r Jozef e duus-je sjweëjele. De keëts weëd aajesjtaoche. Lanksaam lofe ze eroes. D’r Jozef mit de karoeët vuuróp. ’t Lit sjiengt durch de löcher eroes. Ze junt uvver d’r hof noa ’t vinster van ’t woeëntsimmer. ’t Sjwester zitst in inne sjtool tse leëze. D’r Jozef hilt d’r karoeëte-kop vuur de roeët. D’r Lei tiekt óp de roeët. ’t Sjwester kiekt en jieët inne sjrai. De mam kunt d’r hof óp.
‘Wat zuut uur an ’t doeë?’
De jonge hant sjpas.
”t Is Tsint Martien mam.’
Ze kiekt hön eënsj aa.
‘Jank angere sjrekke, mar nit ós.’
D’r Jozef jieët d’r kop an d’r Lei.
‘Ejentlieg móts te de jonge e klumpje jeëve, mam.’
De mam laacht.
‘Óch dat nog.’
Ze jeet de kuche eri en holt ing rol Rang. Die brikt ze uvver. De jonge krient allebei ing helf.
‘Zets d’r kop mar hinger in d’r jaad.’
D’r Al kiekt noa d’r Lei.
‘Mevrauw vier wille nog inne joa versjrekke.’
’t Sjwester is noen óch an duur.
‘Mar nit miech. Dat hat uur al jedoa.’
D’r Lei hat ’t durch.
‘Nae, jans flot effe bij d’r Lou.’
‘Flot da, mar zoeë tseruk. ’t Is al duuster.’
‘Mam,’ zeët d’r Jozef, ”t mós duuster zieë. Angesj zieste de keëts nit jód.’
Vuurzichtieg junt d’r Al en d’r Lei durch ’t weëgs-je langs ’t hoes. De karoeët is noen e sjtuk lieëter. De vlam flakkert. ’t Keëtse-lit vilt óp de jezichter van de jonge. ’t Ziet sjpannend oes. Ze hant de jruetste sjpas. Wen ze inne bejieëne róffe ze: ‘Boe!’
De lu laache. Bij d’r Lou zetst d’r Lei d’r kop óp ’t sjtuupje bij de vuurduur. D’r Al sjelt. Flot versjtaeche ze ziech hinger ’t muursje neëver ’t hoes. ’t Doert effe. Da jeet de duur óp. ‘Mam,’ ruft d’r Lou, ‘vier hant bezuk.’
Zieng mam kunt kieke.
‘Ao, iech zien ’t, Tsint Martien. Va wem zouw deë zieë?’
De jonge haode hinger de moer d’r oam i. D’r Lou jeet óp ’t sjtuupje sjtoa.
‘Iech wees va wem deë is.’
‘Wenste dön zies Lou, zeëste mar dat ze e klumpje hant verdeend.’
Flot kome d’r Lei en d’r Al hinger de moer oes. De mam laacht en jeet eri. D’r Lou ruft heur noa.
‘Krien iech óch e klumpje?’
‘Doe has jinne kop jemaad.’
D’r Al wiest noa d’r Lou.
‘Mar hat waal inne kop deë dróp liecht.’
D’r Lou kiekt e bis-je zoer, mar mós toch drum laache. De mam kunt tseruk.
‘Hei, jet um tse knauwele.’
De tswai jonge lofe noa heem. Hu sjteet d’r kop bij d’r Lei in d’r jaad. Mörje jeet heë noa d’r Al. Deë hat óch e sjwester um tse sjrekke. Ze vräue ziech al.

Deel 12 – ’t Peëd

’t Peëd van d’r bekker sjteet in d’r sjtal. ’t Hinnikt en huit mit de hoeve teëje de hootsere wand van ’t hok. D’r Pee sjteet mit d’r Wiel en d’r Tien bij de duur. De ungesjte helf is tsouw. De anger helf is óp. Ze kieke eri.
”t Peëd is krank. ’t Hat koeliek. Dat deed pieng. D’r dokter kunt dierek. Deë jieët ing sjpriets.’
D’r Tien wil ’t besser kanne zieë. Heë sjtikt d’r kop jet wieër d’r sjtal eri. D’r Pee trukt hem tseruk.
‘Nit doeë. Dat is jevierlieg. E peëd kan diech doeëd treëne.’
D’r bekker kunt d’r hof óp.
‘Jonge jut an zie.’
Óch d’r dokter kunt. Heë dreëgt ing taesj. De duur piept. De tswai manslu junt eri. D’r bekker keurt ’t deer.
‘Ziech mar braaf.’
’t Doert effe vuurdat d’r dokter de sjpriets kan zetse. De vinster jeet óp. De mam van d’r Pee kiekt eroes.
‘Uur móst hei voet joa. ’t Peëd hat rouw nüedieg. Jut hinge bij de kaar sjpieële.’
De jonge lofe hinger d’r Pee aa. De kaar sjteet an de anger zie van d’r hof. Neëver de bekkerij. Ze klömme óp d’r bók. D’r Pee deed jraad of e de lieng vas hat.
‘Hop peëd!’
‘Iech zien jee peëd,’ zeët d’r Tien.
‘Joawaal, d’r Wiel. D’r Wiel is ’t peëd.’
‘Ao joa dat sjtimt.’
D’r Tien duit teëje d’r Wiel.
‘Jank d’rvuur lofe. In ’t tsirkes woats te óch peëd.’
‘Mar doa hauw iech jing kaar hinger miech. Die is miech vöal tse sjwoar um tse trekke.’ ‘Sjtel diech nit aa. Has te die koad nog?’
Jesjrókke kiekt d’r Wiel noa d’r Tien.
‘Wie meenste?’
‘Doa hauws toch zoeng sjun koad?’
‘Ao…. die han iech urjens heem ligke.’
‘Ao… heem, nit bij ’t Hennie,’ laacht d’r Pee. ‘Jank ze hoale, da kanne vier mit de kaar ’t broeëd rónkbringe.’t Peëd is ja krank.’
D’r Wiel wil uvver jet angesj kalle. Heë veult dat ze hem vuur d’r jek wille haode. Durch de vinster ziet heë d’r kneët van d’r bekker. Deë rolt deeg oes.
‘Weëd dat ’t broeëd vuur mörje?’
‘Nae, dat weëd ’t mörjensvrug ummer jebakke. Noen jeet ’t jebeks in d’r oave.’
D’r Wiel sjpringt van de kaar aaf en jeet vuur de vinster van de bekkerij sjtoa.
‘Wienieë junt ze printe bakke? D’r Tsinterkloas kunt bauw.’
D’r Pee kunt neëver hem sjtoa.
‘D’r Tsinterkloas besjteet nit.’
Vanaaf de kaar ruft d’r Tien: ‘Of d’r Tsinterkloas bejsteet of nit. Dat maat miech nuuks oes. Iech wees waal dat de printe sjmaache.’
Heë deed jraad of heë de lienge van ’t peëd in de heng hat.
‘Hop hop. Lofe!’
‘Tien. Doa is jee peëd vuur de kaar,’ zeët d’r Pee.
D’r Wiel drieënt ziech um.
‘Joawaal, ’t peëd van d’r Tsinterkloas.’
D’r kneët klopt teëje de roeët. Hij winkt dat ze eri mósse kome. Óch d’r Tien sjpringt van de kaar. In de bekkerij ruucht ’t noa zussiegheet. Zoeëwie alling in ing bekkerij ruche kan. D’r kneët hat ing bekkesjmutsj óp. E wies hemme en ing blauw bóks mit wiese sjtrefe aa. ’t Is werm. Van d’r dusj pakt heë ing haffel raeste van jebakke plets-jer. Heë sjtikt zieng wiese meël-heng oes. De jonge pakke jet droes.
‘Noen noa heem. ’t Weëd al duuster.’
D’r Tien duit ziech als ieëtsjte jet in d’r mónk.
‘Hat uur e peëd vuur mörje,’ knwauwelt e.
‘Nae, d’r bekker en iech vare óp d’r fiets ’t broeëd rónk. Dat jeet in inne jroeëse körf.’
D’r Pee wiest noa d’r Wiel.
‘Vier hauwe angesj wal e peëd.’
Flot jeet d’r Wiel eroes.
‘Bis mörje.’
Hinnekend leuft d’r Tien hinger hem aa. Óppen sjtroas junt de lampe aa. Vuurdat d’r Wiel heem aa sjelt kiekt e bij ’t Hennie in d’r jaad. Doa is ’t noen tse sjpieë vuur um jet tse zieë. Mar me wees noeëts. Verzukke kans te ummer. Effe kiekt e durch d’r droad. Heë weul wal d’r Sjwatse Piet zieë. Da koeët e ’t Hennie jet in d’r sjong doeë. De zon jeet oranjeroeë ónger. De loeët kank wal i brank sjtoa. Zieng mam deed de duur óp.
‘Kiek mam. De loeët brent.’
‘Joa Wiel, iech zien ’t. D’r Tsinterkloas is printe an ’t bakke.’
Mit jroeëse oge en d’r mónk óp sjtaart d’r Wiel noa de loeët.
‘Dat mós ing jroeëse bekkerij zieë.’
‘Joa, doa weëde printe vuur alle braaf kinger jebakke.’
Braaf wil heë wal zieë um printe tse krieje.
Doamit weëd hu aajevange.

Deel 13 – Kets-jer

’t Hat jevrore. De sjtroas noa de sjoeël is wies oes-jesjlage. In de drieën is ’t zoeëjaar jlat. D’r oam kan me zieë.
‘Kiek, iech pief,’ zeët d’r Lou.
D’r Lei deed hem noa. In de zief likt ies. D’r Al deed jraad of e sjaatst. Heë hilt de heng óp d’r ruk. Häosje haode ze jód werm. ’t Zunt wante. De jonge hant mutsje uvver de oere jetrókke. Sjalle um d’r haos jeknubd. Ze vermaache ziech mit d’r ieëtsjte winktermörje van ’t joar. D’r Wiel kunt d’rbij sjtoa.
‘Kiek ins wat iech al in d’r sjong han vónge?’
Heë lieët inne sjokkelade kikker zieë. Deë is verpakt in zilverpapier. Inne kikker is dróp jemoald. D’r Al hilt óp mit sjaatse.
‘D’r Tsinterkloas kunt doch zóndieg ieëtsj.’
‘Joa, mar doa zunt al Piette hei. Iech han d’r sjong ópjezatsd en lidjer jezónge.’
D’r Lei hilt ing hank an ’t oer van d’r Lou en fluustert jet. D’r Lou sjud mit d’r kop.
‘Wat maat ’t oes, weë deë kikker in d’r sjong deed. Iech zets ‘m sjtrak óch óp.’
D’r Al treënt mit d’r hak van d’r sjong óp ’t ies. Sjtuks-jer sjpringe d’rva. Doa is e laoch in ’t ies. Wasser kunt d’r durch.
‘Doe darfs deë kikker wal nit óppen sjoeël aese.’
‘Nae, dem aes iech ónger sjpieëltsiet.’
D’r Lou deed inne kikker noa.
‘Kwaak, kwaak. Zoeë zitst doe noa de sjpieëltsiet in de klas. Ziech mar vroeë dat ste nit bij miech in de klas zitst. De Tsiem sjnapt diech bij de oere. Mit d’r kop bij hem tusje de bee en mit d’r kuul óp d’r boam. Heë neumt dat ’t flesje. Dat is inne trommekuul. Bij sjwoar sjtroaf kries te ze mit de dikke zie van d’r kuul. En angesj mit de sjmaal zie.’
D’r Wiel trukt e zoer jezich.
‘Bij dem wil iech nit in de klas zitse. Lou, is ’t woar dat heë drop sjnuutst?’
‘Joa, kets-jer. Tute vol sjwatse kets-jer.’
‘Dat is waal nit ierlieg. Vier darve nit sjnuutse in de klas en heë waal.’
‘Los hem dat nit hure.’
‘Sssjt, sjtil,’ d’r Al hilt ing hank vuur d’r mónk. ‘Doa kunt de dikke Tsiem óp d’r fiets.’
Heë hat ’t nog nit jezaad, of de Tsiem roetsjt in de drieën voet. Inne helle sjlaag. Doa likt de Tsiem mit zie janse jewieët óppen eëd. De jonge dunt ziech alle muite um nit tse laache. Ze krient pieng in ’t jezich d’rva. De Tsiem kiekt de jonge wus aa, mar zeët nuuks. Mit inne roeë kop sjravelt heë ziech reët. Neëver de fiets leuft e noa de sjoeël. Heë trukt mit e bee. Went e durch de sjoeëlpoats jeet, vange de jonge aa tse laache. De Tsiem kan hön doch nit mieë hure. De troane rolle hön uvver de bakke. D’r Lou sjtikt bauw.
‘Doa is e laoch in d’r makkedam.’
Va sjpas sjpringt d’r Al in de loeët.
‘Wen d’r Sjwatse Piet ós huet krient vier nuuks in d’r sjong.’
‘Maat miech nuuks oes. Deë sjlaag van de Tsiem is zoeëjet wie inne sjokkelade kikker.’
D’r Wiel pakt nog ins d’r kikker.
‘Noen hant vier alle veer jet in d’r sjong kraeje. D’r sjlaag van de Tsiem.’
‘Paas mar óp Lou,’ zeët d’r Lei, ‘datste in de klas nit aavings tse laache.’
‘Da zaan iech dat miech jet aan de vus kietelt.’
‘Wat da?’
‘Lei, iech han jet in d’r sjong kraeje. En witste wat? Kets-jer. Die zitse nog dri.’
De jonge vange werm aa tse laache. Uvver d’r sjoeëlplai klinkt de ieëtsjte sjel. Ze sjneure flot noa de sjoeëlpoats. Nog ing sjel kanne ze laache. Noa sjoeël junt ze werm wieër.

Kets-jer

Deel 14 – D’r bal in d’r boom

D’r Pee sjteet vuur de garagepoats neëver ’t hoes van d’r Lei. Dat is de jool. D’r Lou, d’r Lei en d’r Wiel verzukke d’r bal teëje de poats tse treëne. Jidderinne foesbalt vuur ziechzelver. ’t Is nit jemekkelieg ing jool tse maache. D’r Pee is inne jouwe kieper. Ze junt bis de tsing. Bis noen tsouw hat alling d’r Lei ing jool jemaad. Doa kunt d’r Wienand óp d’r fiets. Heë hat ’t KRO-bledje rónkbraad. Dat deed heë jiddere waech. Doarum is e jet sjpieëder um mit tse doeë. Noen kanne ze tswai teëje tswai foesballe. D’r Lou en d’r Wienand zunt bijenee. Ze zitse in dezelfde klas. D’r Lei en d’r Wiel zitse in de veerde klas. De vunnefde sjpilt teëje de veerde. D’r Wienand hat zofort d’r bal. Heë hilt ‘m hoeëg van d’r inne óp d’r anger vós. Da de kneie en d’r kop. En werm tseruk óppen eëd. Effe hilt e d’r bal ónger d’r vos. Leuft d’rmit langs d’r Lei en sjpilt ‘m bij d’r Wiel tusje de bee durch. Deë is nit wus, umdat d’r Wienand d’r betste foesballer is. Heë weëd durch alle jonge bewóngerd. Vuur de poats sjteet d’r Lou vrij. Heë kriet d’r bal van d’r Wienand. Mar d’r Wiel is jans flot. Jraad wen d’r Lou wil treëne, hilt d’r Wiel d’r vós d’rvuur. D’r bal vluut pielreët umhoeëg en bliet in de tek van inne boom vashange. De tek zunt tse hoeëg um jemekkelieg in d’r boom tse kanne klömme. Doa sjtunt ze da, jinne bal.
”t Weëd doch al bauw duuster,’ zeët d’r Lou.
D’r Wienand kiekt nog ins noa d’r boom. ‘Iech hauw miech zoeë jetsouwd mit de bledjer rónkbringe.’
‘Kiek, d’r mond sjiengt al.’ D’r Wiel vingt aa tse zinge: ‘Zie de maan schijnt door de bomen.’ ‘Jraad of dat jet hulpt,’ laacht d’r Pee.
‘Dat mótste nit zage,’ zeët d’r Lou. ‘Wen inne d’r bal oes d’r boom kriet, da is ’t d’r Sjwatse Piet wal.’
Noen laacht d’r Pee nog heller.
‘Waad mar aaf, Pee mörje is d’r bal droes.’
De lampe óppen sjtroas junt aa. De jonge wisse dat ze noen noa heem mósse joa. D’r mond is ummer besser tse zieë. D’r duuster vilt i. Bij d’r Wiel heem is d’r dusj jedekt. Tsezame weëd werm jejaese. De auwer sjwester en breur junt noa ing hoeëjer sjoeël. Die zunt uvverdaag nit heem. Jenauw wie d’r pap. Deë kunt ’t oavends heem van de koel. Noa ’t aese zinge ze tsezame Tsinterkloaslidjer. D’r Wiel dinkt an d’r bal in d’r boom. ’t Zal besjtimd helpe. Vuur ’t sjloffe-joa leëst e sjwester nog ing jesjiechte vuur van e erm kink, dat noeëts e jesjenk kriet. De mam hat doa jee jeld vuur. Evver óp Tsinterkloas-oavend kunt doch d’r Tsinterkloas ’t kink bezukke. Het kriet wat het ziech wunsjt. E kling hunke. Mit ’t vroeë jeveul, dat de jesjiechte jód aafleuft jeet d’r Wiel noa jen bed. Heë sjlieëft mit zieng breur óp ’t zöldertsimmer. Vuurdat e i jen bed kruuft, kiekt heë durch ’t vinster. Ing wólk sjuuft vuur d’r mond. D’r wink wurpt ziech óp. Fleut um ’t hoes.Teëje de roete klattert d’r reën. De panne rammele óp ’t daach. ’t Is zoeë jet wie ’t peëd van d’r Tsinterkloas óp ’t daach. D’r Wiel kruuft deep ónger de dekke. An duur sjtórmt ’t richtieg. Wen dat mar jód jeet mit de Sjwatse Piete bij de sjoorsjting. Vuur ziech alling zingt e: ‘Hoor de wind waait door de bomen.’ Heë vilt in inne depe sjlof.
’t Mörjens ligke tek óppen sjtroas. Ze zunt ’t naats van de beum jewingd. Ónger d’r boom bij de garagepoats likt d’r bal. D’r Lei hat ‘m als ieëtsjte jezieë. Wen de jonge noa sjoeël junt, sjteet e mit d’r bal ónger d’r erm bij de poats.
‘”t Hat jehólpe,’ ruft d’r Lou. ‘D’r bal is oes d’r boom.’
D’r Wiel sjtraalt. ‘Iech han heem nog jezónge.’
Als letste kunt d’r Pee noa jen sjoeël.
‘Vier hant d’r bal,’ keëkt d’r Lei.
D’r Pee trukt ins de sjouwere óp. D’r Wienand pakt d’r bal oes de heng van d’r Lei. Heë wurpt ‘m umhoeëg. ‘O, kom maar eens kijken,’ zingt e.
‘De zak van Sinterklaas,’ ruft d’r Lou.
De Tsiem viert jraad óp d’r fiets langs. Va sjrek haode de jonge d’r oam i. Jods-jedank hat e ’t nit jehoeëd.

Deel 15 – Sjträue

Durch de sjtroas klinke de hoeve van e peëd. D’r Tsinterkloas zitst dróp. Tswai Sjwatse Piete lofe d’r neëver. Bij d’r jaad van ’t Hennie heem blieve ze sjtoa. D’r Tsinterkloas sjtiegt aaf. Inne van de Piete pakt ’t peëd bij de tuejele. D’r angere Piet maat de poats noa d’r jaad óp. Ze lofe d’rdurch. ’t Peëd weëd an inne boom vas-jemaad. Da junt ze hingenum ’t hoes eri. D’r Wiel kiekt durch de vinster eroes. Heë vingt ’t sjpannend. Vuural d’r Tsinterkloas óp ’t peëd. In ’t woeëntsimmer likt ing tseechnoeng van d’r Tsinterkloas en de Sjwatse Piete óp de sjtoomboot. D’r Wiel hat die jraad jemaad. Dizzen oavend lekt heë ze óp d’r telder. In ’t jódtsimmer sjteet va jidderinne bij d’r Wiel heem inne telder óp d’r dusj. Mörje zal d’r Wiel als ieëtsjte óp zieë. Da broest heë de trap eraaf um tse kieke wat óp d’r telder likt. Sjokkelade lettere en bieës-jer. Tsoekker-dere en hets-jer. Martsiepane fiejoere en eppeltjer. Printe en taai-taaipóppe. Appeltsiene en vieje. Neus i alle tsoate. Joa dat weest heë noen al. Zoeë vrug wie meuglieg óp sjtoa. Jemindlieg maat heë ieëtsjt mit ing tsiedónk en heuts-jer de forneus aa in de kuche. Mar mörje nit. Da kunt ieëtsjt d’r telder. Zoeë kan heë lang jenóg sjnuutse vuurdat e noa sjoeël mós. Doa kan me jee Tsinterkloas- fes. En sjnuutse al jaar nit. Alling de jroeëse jonge van de zesde klas bij de Plaat vinge jet sjnuuts in ’t kes-je van de sjoeëlbank. Bij d’r Wings vuur ’t jesjef sjtunt jet jonge bijenee. Ze hant óch d’r Tsinterkloas jezieë. D’r Wiel kunt eroes. Ónger ’t lofe deed heë ziech d’r jas aa. Heë ruft noa de jonge. ‘Koom. ’t Peëd sjteet hei in d’r jaad.’
Tsezame kieke ze durch de hek. ’t Peëd sjteet sjtil. Aaf en tsouw sjrabt ’t mit inne hoef durch de bleer.
‘Iech zouw óch wal ins jeer Tsinterkloas wille zieë,’ zeët d’r Tien. ‘Boave óp e peëd zitse, dat liecht miech sjiek.’
‘Joa,’ zeët d’r Lei, ‘d’r Pee darf va zienne pap wal ins óp ’t peëd zitse.’
D’r Tien trukt ee verwóngerd jezich. ‘Iech han ins jezieë dat e drónger-durch kroof.’
Doa mós d’r Al vuur laache. ‘Is dat nit jevierlieg? Sjtel diech ins vuur dat ’t peëd aa vingt tse pisse.’
Noen laache ze allenäu. D’r Wiel sjpringt bij d’r Wienand óp d’r ruk. ‘Hop peëd.’
D’r Wienand hinnikt ins. Heë sjpringt werm aaf. ‘Zalle vier Sjwatse Piet en Tsinterkloas sjpieële?’
Doa hant ze wal zin i. ‘Vier jelde jet printe en sjnuuts. Da junt vier die sjträue.’
D’r Lei vrieft d’r wiesvinger en d’r doem uvveree. ‘Dat kost wal jeld.’
‘Auw wat,’ d’r Wiel duit teëje d’r Lei aa. ‘Iech vroag heem wal e leëg sjempötje an de mam. Doa kriet vier ’t sjtatiejeld vuur.’
D’r Wienand zetst jroeëse oge óp. ‘Dat is e jód iedee. Iech jon heem óch ins vroage.’
De angere dunt dat óch. Ze treffe ziech bij d’r Wings. Vuur de leëg sjempötjer krient ze jans jet sjnuuts. D’r Lei hat inne auwe jutezak mitjenoame. Doa junt ze bij hem heem ummer ’t kniengsvoor i hoale. D’r sjnuuts jeet in d’r zak. ’t Weëd lanksaam duuster. Vöal tsiet hant ze nit mieë. D’r Jillekirche is ’t ieëtsjte hoes woar ze junt sjträue. D’r Wienand sjelt. ’t Peëd is d’r Lou. Heë hinnikt. D’r zak weëd jedrage durch d’r Lei. D’r Tien en d’r Al sjträue. En d’r Wiel klopt óp de rolsjleëg. Tsezame zinge ze: “De zak van Sinterklaas.’ De mevrauw Jillekirche maat de duur óp. Ze kriet d’r sjrek van heur leëve. Printe en sjnuuts vleie heur um de oere. Mar doch kan ze d’rvuur laache. De jonge sjneure hel voet. D’r nieëkste is d’r Kalle. Heë woeënt neëver d’r Henne. Ze hant tsezame d’r zelfde sjtoep. Hön dure zunt kót neëveree. Doa hant ze döks belletje jetrókke. De dure van d’r Kalle en d’r Henne dónge ze anee binge. Zoeë trókke die tswai tsejeliechertsiet an de duur. De kinger sjtónge va wied aaf ziech kapot tse laache. Evver noen kome ze d’r Kalle jet bringe. Alling deë sjnapt ’t nit. De duur jeet oane koad draa flot óp. Heë sjnapt d’r ieëtsjte d’r betste bij de biend. Dat is d’r Lou.
‘Iech bin ’t peëd,’ keëkt deë va sjrik.
‘Da bis te noen e sjokkelpeëd.’ En heë sjtuust d’r Lou ónger de vót. Zienne sjloeb vleit ‘m oes. Dat woar ’t jeluk vuur de jonge. Effe sjneurt d’r Kalle óp ing zök en inne sjloeb hinger ze aa. Mar dat hilt heë nit lang vol. De lampe zunt aajejange. ”t Heerlijk avondje’ waad bij hön heem. Dat van de sjtroas bliet hinger in d’r duuster.

Deel 16 – Lempjer

Óp d’r zölder bij d’r Wienand heem is óp e jroeës bret e sjtation jebouwd. Inne tsóg viert durch inne tunnel. Tusje berje, langs sjtruuch en beum. Verbij an e dörp. Hoezer en ing kirch. Uvver ing bruk. Óp ’t sjtation wade lu. ’t Zunt pupjer. D’r Wienand drieënt an d’r knoep van d’r transformator. D’r tsóg bliet sjtoa. Mit jroeëse oge kiekt d’r Wiel noa ’t perron. Noen darf heë óch d’r tsóg losse vare. Jans vuurzichtieg vertrukt e werm. Durch e landsjaf mit lempjer. E meersje óp kingermoas. D’r broor van d’r Wienand hat ’t jebouwd. Jiddes krismes krient ze jet d’rbij vuur d’r tsóg.
‘Dis joar han iech van ’t kriskinke ing kabelbaan jevroagd. Die kan langs inne berg eróp,’ zeët d’r Wienand.
Heë duit óp e knuupje. ’t Lit in de durper jeet aa. D’r tsóg viert jet flotter. De lempjer sjienge uvver ’t jelais. Óch an duur weëd ’t duuster. D’r Wiel drieënt an d’r knoep. Lanksaam viert d’r tsóg ’t sjtation werm eri. ‘Iech mós noa heem.’
D’r Wienand kiekt durch ’t zöldervinster. ‘Joa de lampe junt bauw aa.’
D’r Wiel kunt neëver hem sjtoa. Tsezame kieke ze eroes. Ze zient zoeë ’t daag van ’t blommejesjef.
‘Kiek.’ D’r Wienand wiest. ‘Bij d’r Krauze ligke de krisbeum óp ’t daag.’
‘Wat sjun,’ d’r Wiel vräut ziech. ‘Misjien bringt miene pap inne boom mit.’
Heë maat de zölderduur óp. Nog ee moal kiekt heë noa die wóngerlieje welt. Alles zoeë kótbij. Um vas tse haode. Mit eje heng tse losse beweëje.
Óppen sjtroas ziet heë d’r Lei en d’r Al. Ze sjtunt bij de etalaasj van ’t verfjesjef. ’t Zunt ejentlieg de tsimmervinster van d’r Brul. Heë hat van ’t tsimmer e jesjef vuur verf en tapieët jemaad. De vrauw zets doeze mit blinkende böl en keëtse hinger de vinstere. Óp ing wiese dekke sjtunt huus-jer mit lempjer i. Ze brenne.
‘Zouwe doa lu i woeëne,’ vroagt d’r Al.
D’r Lei laacht ins. ‘Die mósse waal jans kling zieë.’
‘Dat kan doch. Liliputtere.’
E Liliputtertsirkus hauw dizze zommer óp d’r kirmetsplai jesjtange. ’t Woare jroeëse lu alling vöal klinger. E sjtuk klinger wie hön. Doa koeëts te hin joa kieke. Ze woeënete in kling huus-jer. ’t Woare jraad de kaboutere oes de meersjer. De jonge hauwe ziech de oge oes-jekiekt. Die lu hauwe al ’t zelfde wie hön, mar waal sjtukke klinger. D’r Lei duit inne vinger teëje de vinster. ‘Iech zien inne lofe in dat huus-je. Dierek kunt e eroes.’
D’r Al sjtuust d’r Lei ónger d’r boam. ‘Dat is d’r man van ’t huus-je. Deë is al eroes kómme um diech ónger de vót tse sjtoeëse.’
D’r Al en d’r Lei lofe wieër. Ze rultse ziech jet. De vrauw Brul hingt zilver sjlingere an d’r plavong. In d’r mónk hat ze ing sjpang. Ing hank hilt d’r sjlinger vas en de anger pakt de sjpang oes d’r mónk. D’r sjlinger sjtikt ze vas. D’r Wiel kiekt jesjpanne noa ’t zilver jejlietser. Da leuft e durch. Went e d’r ek um jeet noa de sjtroas bij ziech heem, wees te nit wat heë ziet. Doa leuft zienne pap. Heë dreëgt inne krisboom. ‘Pap. Pap.’
Flot sjneurt heë d’rhinger aa. ‘Woatste bij d’r Krauze?’
‘Joa.’
‘Iech han jraad bij d’r Wienand nog oes ’t zöldervinster jekaeke. Mar iech han diech nit jezieë.’
”t Woar flot duuster. D’r Krauze moeët mit ing kniepslamp sjienne.’
Bij de hoesduur zetst d’r pap d’r krisboom neer. ‘Hod ‘m mar vas.’
Mit tswai heng hilt d’r Wiel d’r boom vas. D’r pap drieënt d’r sjlussel in ’t sjlaos. Tsezame drage ze d’r boom d’r jank eri.
‘Mam,’ruft d’r Wiel. ‘D’r krisboom is doa.’
D’r Frens en ’t Fieng kome d’r jank eri. De mam d’r hingeraa. ‘Ao, wat inne sjunne.’
Bis de krismes sjteet d’r boom óp d’r hof in inne emmer wasser. Wen d’r Wiel deë oavend sjloffe jeet, kiekt e nog ins durch ’t vinster in d’r jank eroes. ’t Lit vilt óp d’r hof. D’r krisboom is e bis-je tse zieë. Jenóg um ziech tse vräue óp ’t fes va lempjer, huus-jer, luutjer.
E jroeës fes

Deel 17 – Zölder

Zamsdieg broeche de kinger nit mieë noa de sjoeël. Da is ’t d’r daag vuur krismes. Hu óp vriedieg is d’r letste sjoeëldaag. Um veer oer vingt de krisvakans aa. De vräud is jroeës. Tswai waeche jing sjoeël. En da de sjunste tsiet van ’t joar. Krismes. Wen ’t duuster is, junt ze werm noa sjoeël. De welpe veure óp d’r zölder ’t krissjpel óp. Jidderinne darf kome kieke. D’r Lou, d’r Wienand, d’r Wiel en d’r Tien treffe ziech bij de sjoeëlpoats. Ze junt óch kieke. D’r Al deed mit. Heë is hiert. Ze lofe durch d’r hoeëje kouwe jank van de sjoeël. Hinger ing duur is de trap noa d’r zölder. Banke sjtunt jerijd veëdieg vuur ’t poebliekoem. De jonge zunt inne van de ieëtsjte. Doarum kanne ze vuuraa zitse. Mit ing lamp, tek en roeë crèpepapier is e kampvuur jemaad. An ’t daag van d’r zölder brent sjwaach ing lamp. Óp inne dusj sjteet d’r adventskrans. Veer keëtse brenne. De belk an d’r plavong zunt jetseerd mit dennetek en huls. De hierte zitse bij ’t kampvuur. De baloe is óch hiert. Ze sjpilt óp de blokfleut ‘De herdertjes lagen bij nachte.’ De jonge zinge mit. Hön oge sjtroale. De akela kunt noa hön tsouw. Ze fluustert.
‘De welp deë vuur eëzel sjpilt, is krank. Wilt inne van uuch ivalle. Doe broechs nuuks tse doeë. Alling doa tse sjtoa.’
D’r Lou hat doa wal zin i. Heë sjtikt zofort d’r vinger óp. ‘Iech bin wal inne jouwe eëzel.’
De jonge kanne ziech wal kapot laache.
Doa sjteet d’r Lou neëver de krib mit tswai jroeëse eëzele-oere óp d’r kop. Aaf en tsouw sjeël te. Mar durch ’t sjwaache lit ziet dat bouw jinne. Alling de jonge óp de ieëtsjte rij. Ze kanne mit muite d’r laach i-haode. Bis an d’r sjloes. De sjöaf mósse blate en d’r hiert-
hónk bletsje. D’r Lou dinkt óch jet tse mósse doeë. Heë zeët kaihel: ‘Boe.’
Effe is ’t sjtil. Mar da fluustert de akela hel: ‘Doe bis inne eëzel. Eëzel!’
Dat sjleet ’t poebliekoem in d’r laach. Nit alling óp de ieëtsjte rij.
Noa ’t toneelsjtuk weëde bechere werme sjokomel oes-jedeeld en kriskrens-jer. D’r Lou mós nog mennieje kier hure: ‘Lou zaan ins ‘boe’.’
Tsezame junt ze werm de trap eraaf. ’t Hat hön jevräud. ’t Woar jemuutliech. Ze neëme e werm jeveul mit noa heem. Durch d’r ónjemuutlieje sjoeëljank eroes. D’r duuster i. Mörje is ’t krismes. Da zient ze ziech in de naatsmaes.
Wen d’r Wiel heem eri jeet, kunt d’r pap de trap eraaf. Heë holt de doeëze mit krisböl van d’r zölder aaf. In ’t jódtsimmer zetst heë ze veëdieg vuur ’t kriskinke. Dat hingt ze tsezame mit de engeltjer mörje in d’r krisboom.
D’r Wiel leuft mit d’r pap noa d’r zölder. De letste doeës zunt de krislempjer. D’r pap deed d’r dekkel d’rva. Heë sjtikt d’r sjtekker in d’r sjtópkontakt um tse kieke of alle lempjer ’t dunt. De lempjer sjtunt in de doeës kótbijenee. Dat jieët vöal lit. De lempjer sjienge óp de jezichter van d’r pap en d’r Wiel. Krismes óp d’r zölder. Tsezame junt ze de trap eraaf. Ze zinge: ‘Wij komen tesamen.’
D’r letste trit sjleet d’r Wiel uvver. Heë sjpringt de trap eraaf óp de tejele van d’r jank.’t Ruucht noa bonewachs en kófferpoets. ’t Hoes is veëdieg vuur ’t jroeëse fes. Mörje zetst d’r pap óp d’r hof d’r krisboom in d’r vós. Nog ing naat sjloffe. ’t Kriskink kunt.

Deel 18 – Krismes

D’r daag vuur krismes is vöal tse doeë. Me is jans besjeftiegd mit ’t jroeëse fes. Bij d’r Pee heem hant ze in de bekkerij de naat durchjewirkt. D’r Pee mós mithelpe in ’t jesjef. Heë is al vrug óp. ’t Is nog duuster. De ieëtsjte konde sjtunt al vuur de duur. Lanksaam weëd ’t kloar. De zon kunt óp. Sjiengt bleech oranje durch d’r mörjenieëvel. D’r Tien leuft noa d’r kapper. Doa mós heë wade vuurdat e an de rij is. Tswai man zunt vuur hem. Bij d’r konsum hat ’t jroeëse jesjef ziech jans jevöld. De lu sjtunt in de rij mit taesje in de heng. Hingenaa sjteet d’r Lei. D’r Al jeet langs hem. Mit muite dreët heë de sjwoar taesj. Uvver d’r kirchplai leuft d’r kuster. Heë maat de kirchduur óp. D’r Lou sjteet tse wade. De koerjonge profe dizze mörje de naatsmaes. Bij d’r Wiel heem tsere ze de tsimmere en d’r jank mit dennetek. Zienne pap zetst an duur d’r denneboom in inne vós. In ’t jódtsimmer sjteet d’r dusj veëdieg woa-óp d’r boom kunt tse sjtoa. Wen ’t kriskinke ’t naats de jesjenker bringt, zalle de engeltjer d’r krisboom tsere.
Vuurdat me ’t wees, is ’t noamiddieg. De zon jeet vrug ónger. ’t Is middewinkter.
Óp d’r zölder is e tsimmer jemaad woa de badebuut i sjteet. D’r inne noa d’r angere jeet in de buut. Ringwaesje vuur ’t krisfes. De zóndiegse kleier ligke en hange veëdieg in de kas. Um zivve oer junt de kinger de trap eróp noa jen bed. Vrujjer wie angesj. Ee van de sjwestere, ’t Mia leëst nog ing kris-jesjiechte vuur. De jonge hant óp hön zöldertsimmer ing krib jebouwd mit jrottepapier. E paar lempjer sjienge in d’r duuster. Ze zitse mit dröadjer vas an ing batterij. Ze zinge nog e paar krislidjer. Da junt ze sjloffe. Ze mósse vrug ópsjtoa um noa de naatsmaes tse joa. D’r Wiel kruuft ónger de dekke. Heë kan nit flot d’r sjlof vinge. Zoeë vräut heë ziech óp ’t kriskinke.
Midde in de naat sjpilt de harmonie óp d’r ek van de sjtroas ónger inne lampepoal. De jonge zunt kloar wakker. Vanoes ’t zöldervinster kanne ze de moeziekante zieë. Jraad wen ze Stille Nacht sjpille, hure ze va wieëd inne brommer aakome. ’t Is inne man deë van de koel kunt. E sjtuk van ’t lidje jeet verlore in d’r krach van de knalpief. De jonge kanne duudlieg zieë, dat ’t d’r Trompetter is. Inne man oes de noabersjaf. Ze valle bauw oes de vinster van ’t laache. D’r Trompetter óp inne brommer in de krisnaat kweer durch Stille Nacht.
E paar sjtond hant ze nog kanne sjloffe, wen d’r wekker i hoes aafleuft. ’t Jroeëse moment kunt kótterbij, tsezame noa de naatsmaes. De sjuufduur noa ’t jód tsimmer is tsouw. Doahinge wade de kris-jesjenker. Mar de nuisjieriegheet mós nog betswónge weëde bis noa de maes. Um veer oer zunt de banke in de kirch bauw allenäu bezatsd. Nog ing sjtond wade vuurdat de naatsmaes aavingt. D’r Wiel kiekt ziech de oge oes. D’r jeróch va dennebeum. D’r krissjtal i keëtselit. Heë zitst mit de angere jonge bijenee óp de kingerbenks-jer. D’r meester de Plaat is óch doa. Heë mós óplette dat de jonge sjtil zunt. Mar dis naat broecht e dat nit. Ze zunt wóngerlieg sjtil. Um kloksjlaag vunnef oer kunt d’r pastoer mit tswai kaplöans oes de sacristie. Vuuróp e jans deel maesdenere mit keëtse en sjwamende wierooch. D’r Lou leuft middedri. Heë kiekt noa de jonge en sjniet e jezich. D’r koer zingt mieërsjimmieg Stille Nacht. Ing wólk va rouw en vrid daalt in de kirch neer. D’r Pee jaapt e paar moal. Heë is nog mui. D’r Tien veult mit ing hank of de hoare nog sjun reët ligke. Hingenaa zitse d’r Lei en d’r Al. Ze koame als letste eri. Drei maese weëde jeleëze en vöal jezónge.
Noa dik tswai sjtond jeet me werm noa heem. D’r Wiel leuft an de hank van zienne pap. Ze kieke noa de sjtere. Inne kloare himmel. ’t Is kaod. De daacher wies- bevrore. Heem maat de mam de duur óp. Ze is nit mit noa de kirch jejange. Ze hat d’r dusj jedekt en óp ’t hoes jepaast. Noen kunt ’t jroeëse moment. Boave de sjuufduur hingt ing roeë oes-jevauwe papiere klok. D’r pap sjteet drónger. Heë maat de duur óp en duit d’r sjtekker van de lempjer in d’r sjtópkontakt. Ing zieë va lit sjiengt oes d’r krisboom. En róngserum jesjenker i krispapier. D’r Wiel hat zie jesjenk dierek jezieë. Flot pakt heë ’t oes. Zieng oge sjtroale va vräud. E paar foesbalsjong. ’t Lifste zouw heë ze aadoeë en d’rmit joa foesballe. Mar doa mós heë nog mit wade bis noa de krisdaag. Wieër wie passe kunt e noen nit. De vräud is nit winniejer. Tsezame zitse ze nog lang an dusj.
An duur weëd ’t lanksaam kloar. De mam jeet noa de vrugmaes. De kinger sjpieële mit hön nui zaachens ónger d’r krisboom. D’r Wiel sjpieëlt mit d’r Frans. Deë hat ing garaasj mit autoots kraeje. E paar moal zitse ze d’r ieëtsjte krisdaag a jen dusj. ’t Oavends vuur ’t sjloffe-joa jeet ’t lit oes. Alling ’t lempje in d’r krissjtal brent ónger roeë papier. Tsezame zinge ze krislidjer. De mam zingt e paar lidjer alling. Zoeë sjun um noeëts tse verjaese. Die naat vilt d’r Wiel in inne depe sjlof. Mörje is nog inne krisdaag. Jeluklieg.

Deel 19 – Nuijoar

E paar daag in de krisvakans hant ze jefoesbald. De foesbalsjong van d’r Wiel sjtunt jód jepoetst óp ’t rek in d’r sjtal. De sjtere van d’r himmel hat heë d’rmit jejspild. Dizze mörje vool inne vieze sjmies. Doarum zunt ze binne blaeve. Noen, noa de middieg is ’t drueg. De zon sjiengt aaf en tsouw durch de wólke. De jonge sjtunt bij d’r Wings óp d’r ek. D’r Wienand kunt óp d’r fiets. Heë is jraad veëdieg mit ’t KRO-bledje rónkbringe vuur de ieëtsjte waech van ’t nui joar.
‘Iech han bij versjillende lu e klumpje kraeje vuur ’t Nuijoar.’
Heë jeet mit ing hank in de taesj en holt ing haffel klumpjer droes. Jidderinne kan ziech e klumpje pakke.
‘Wit uur wat ze bij d’r Hermans zate? Komt uur nieëkste waech d’r krisboom óphoale?’ ‘Wat haste jezaad,’ zeët d’r Lei.
‘Natuurlieg joa.’
D’r Al kunt neëver d’r Wienand sjtoa. ‘Da mósse vier waal óppase vuur die oes de Jaas. Witste nog vurriegs joar. Doe hant ze ós krisbeum jeklauwd.’
D’r Wienand zetst ziech hinger óp ’t sjteulsje van d’r fiets. ‘Vier hauwe ze óch nit jód versjtaoche.’
D’r Tien hilt ’t sjtuur van d’r fiets vas. ‘Iech wees ing jouw plaatsj.’ Heë waad effe. Ze kiekke hem verwóngerd aa. ‘D’r koelbusj. Doa kome die noeëts eri. En vier waal.’
‘Joa vier,’ laacht d’r Wienand, ‘mar óch de krisbeum?’
‘Iech wees wal wie vier dat dunt. Doa is ing plaatsj in d’r droad woa vier de beum jemekkelieg d’rdurchhin kanne sjtaeche.’
D’r Lou sjelt e paar moal mit de fietse-sjel. ‘Wat sjpannend. Wit uur wat vier dunt? Vier maache ing bende. De busjräubere.’
Jraad óp dat moment leuft inne van de Jaas verbij.
‘Zouw deë jet jehoeëd han,’ fluustert d’r Wienand.
‘Iech dink ’t nit,’ jeet d’r Lou wieër. ‘Angesj maache vier e wachwoad. Dat wisse vier alling. Iech wees wal jet.’ Heë lekt ing hank rónk ’t oer van d’r Wienand en zeët jans sjtil: ”t Sjnirkt.’
D’r Wienand deed dat bij d’r Al. Zoeë jeet ’t woad van jong bis jong. D’r letste is d’r Lei. Deë zeët ’t an d’r Lou um tse kiekke of ’t nog ummer ’t richtieje woad is.
”t Sjtimt,’ ruft deë. En da jans sjtil. ‘Nieëkste waech, busjräubere, beum zukke en versjtaeche.’
Neëver ’t hoes van d’r Wings sjelt inne man an ’t hoes. De duur jeet óp. ‘De lu van d’r drek wunsje uuch e jelukzieëlieg nuijoar,’ klinkt de sjtim van d’r man durch de sjtroas.
Heë kriet e dubbeltje en jeet noa de nieëkste duur. D’r Lei kiekt ‘m noa. ‘Wuer dat nit jet vuur ós? Da kanke vier hei bij d’r Wings bumpjer jelde.’
D’r Wienand jeet werm mit ing hank i jen taesj. ‘Iech han van ing vrauw e dubbeltje kraeje. Doa kanne vier e paar bumpjer vuur krieje.’
Heë jeet ’t jesjef eri. D’r Tien hilt d’r fiets vas. Went e eroes kunt, hat heë e paar fel jekluurd böltjer in de hank. Heë wurpt ee óppen eëd. ’t Knalt. D’r Lou sjneurt noa heem. ‘Iech han óch nog jet.’
D’r Lei kriet e bumpje van d’r Wienand um mit tse werpe. Va wieds hure ze d’r Lou knalle. Heë hat inne cowboyrevolver mit knalhudjer. ‘De busjräubere hant vuur jinne floep. Ze losse ziech hure!’
Al róffend en knallend kunt e kótterbij. D’r Al, d’r Wiel en d’r Tien werpe allenäu óch e bumpje. Da zunt ze óp. De knalhudjer van d’r Lou evver nog nit. D’r man van d’r drek kunt werm langs. ‘Wat inne krach!’
‘Jelukzieëlieg Nuijoar,’ ruft d’r Lou.
Óp ee moal inne sjlaag. Hei en doa jeet ing duur of ing vinster óp. D’r Wings kunt eroes. Heë kiekt noa d’r Lou. ‘Woats doe dat?’
D’r Lou sjtaart noa zienne revolver. Zoenne sjlaag dat kan toch nit. D’r man van d’r drek sjteet mit d’r mónk óp. E paar jonge oes de Jaas sjneure verbij.
‘Dat hant die jedoa,’ zeët d’r Wings.
D’r man van d’r drek beweëgt werm d’r mónk. ‘Dat woar besjtimd carbid.’
‘Wat is dat vroagt,’ d’r Wiel.
‘Carbid kries te bij d’r sjmid. Dat dunt ze in e blik. Sjpuie dróp. Dunt d’r dekkel dróp. Doa zitst e löchs-je i. Legke ’t blik óppen eëd en zetse inne vós dróp. Aan ’t löchs-je haode ze inne sjweëjel. En da… Dat hat uur jehoeëd.’
De jonge zunt sjtil d’rva. Doa kanne ze nit teëjenóp. D’r Lou duit ziech d’r revolver in de taesj. Heë durft nit mieë tse knalle.
‘Vier losse van ós hure,’ zeët e lanksaam. En da jans hel. ‘Weë nit sjterk is, mós sjlauw zieë. Jelukzieëlieg Nuijoar.’ Óp dat moment kunt d’r poliesewaan. Inne polies sjtiegt oes. ‘Hat uur zoeë hel jeknald?’
De jonge sjwieje. ‘Weë woar ’t?’
D’r Wings kunt kótterbij. ‘Iech.
‘Uur? Hat uur jeknald.?’
‘Nae, iech han jebeld. ’t Woare die van de Jaas. De jonge van hei dunt dat nit.’
D’r polies sjtiegt i. ‘Danke.’
‘Jelukzieëlieg Nuijoar,’ zage ze allenäu tsejeliech.
‘Waad mar,’ jriemelt d’r Lou, ‘bis in d’r zommer. Wen de kap van d’r poliesewaan werm óp is.’