Leef lu. (dialektgroep Gemeente Kerkrade)
Inne plaan ópzetse vuur 't dialek-óngerwies is besjtimd de muite weëd. D'r dialek sjteet kótbij 't leëve. Jet wat vuur jód óngerwies jans wiechtieg is. 't Is noen eemoal zoeë, dat wat duchleëft is, langer bliet hange. Doa kan me zie vuurdeel va han. E kink wat ziech heem veult verburgt ziech nit, lieët ziech zieë. Dat danst, zingt, laacht, sjpieëlt. Vräut ziech. Hat nit 't jeveul jet kwiet tse weëde. Veult ziech riech en wil dat jeer dele mit angere. Alling 't jevoar van inne plaan is, dat de rejele tse wiechtieg weëde. Dat d'r structuur d'r inhoud uvversjtiegt. Dat 't ing laistoeng weëd. 't Jeveul va ziech heem veule versjrómpeld. De vräud voetsjpeult in de baach va scores, toetsen, testen. Verdampt in d'r wónsj um alling mar jet tse weëde. Vöal tse tse bezitse. Dat 't jeet um 't han en nit 't zieë.
Noen jraad 't dialek-óngerwies is jing laistoeng, mar mieë 't jeveul ing ejeheet tse han. Doarum kan me doa vrij mit um joa. Natuurlieg is 't doadurch waal vrijblievend. Me kan 't doeë of nit. 't Hingt van d'r zin aaf wievöal tsiet me draa jieët. Doa kan me nit vöal a endere. Conferenties han iech mitjemaad. Zoeëjaar óp 't Ministerie van Binnenlandse Zaken i Den Haag bin iech bij de Streektaalconsultatie van Europarlementariërs jeweë. Mitjlied jeweë van Veldeke educatief wat inne tsaarte doeëd jejstórve is. Mit an de wieg jesjtange van D'r Kingerkalkloep Kirchroa in de Bibliotheek. Deë noeëts hat kenne oeswase. Landelijke Sreektaalfunctionarissen jesjproache en aajesjpoord de heng inee tse sjloa. 't Is nit van eëd aafkome. Óngerzuk noa wat passeert mit de dialekbucher van d'r Road vuur 't Limburgs in de sjoeële, is noeëts oes-jeveurd. Iech zoos in de redactie van 't Jeugdmagazine Veldeke dat van de bucherwaech noa de koeltoerwaech jong. Doanoa hat 't e ónjewis besjtoa kraeje. 't Is nit mieë verbónge an ing manisfestatie. En jraad in ing manifestatie wie de Kingerbucherwaech ligke kanse. Mit e eje Kirchröadsj jeugdblad vuur de sjoeële. Ing plaatsj krieje in de Nationale Kingerbucherwaech. Dat blad in die waech oesdele óp de sjoeële. Professioneel oes-jeveurd rónk 't thema van de Nationale Kingerbucherwaech. Me profiteert van de landelijke pr. en losse de kinger mit dialek in contact kome. Doabij is de kingbucherwaech populair. Vuur de köste doa is jeld vuur. Wen de provincie mieëdere tonne euro's kan jeëve an inne tv.soap, mósse ze zicher jeld han vuur Dialekt-educatie. En de jemeende hat inne pot vuur promotie tswekke. Mit ós eje Kirchröadsjer Kingerbucherwaechblad zetse vier Kirchroa in die waech óp de kaat. I Den Haag hoeët iech, dat zicher vanaaf 't Limburgs ing officiële Streektaal is woeëde, extra jeld is. Jeld vuur inne jouwe tswek. Dat is 't 'dialekóngerwies.
Sjproach is karakterbildend. En hilt de koeltoer i sjtand. Ziech versjtoa i sjproach en i umjank óch mit lu oes angere koeltoere, is ing verwórvenheet. Iech han ervare dat kinger oes anger leng 't intressant vinge um mit tse doeë in ós sjproach. 't Is jraad of ze ziech herkenne in ing minderheidstaal. Doabij dreëgt 't kenne va mieëdere sjproache bij an 'de ontwikkeling van 't linguïstische taalgebied in de hersenen' zoeëwie dat durch jelierde aajejoave weëd.
Lierare wat weërhilt uuch nog um mit de hiezieje sjproach an d'r sjlaag tse joa. Vangt aa in de Kingerbucherwaech. Mit e richtieg blad vuur de sjoeële. Kiek wat-s te nog mieë kans doeë. Mit Kirchröadsjer lidjer 't joar rónk. Kingerbucher in 't plat, ze zunt d'r. Bilderbucher zunt jans wiechtieg. Me kan zieë wat me leëst. Jans ainfach bejinne en lanksaam wase noa vaste vorme. Jeld is doa. Noen nog d'r wil. Jans ainfach 't jeer wille doeë. Dat is zoeë wie zoeë d'r basis vuur vöal. Zicher in 't óngerwies. Sjoeëljuffrauw en sjoeëlmeester is me doch vuur 't leëve. Los Kirchroa leëve.
In 't verleie han iech mieng jedanke en plane uvver dialek-óngerwies óp papier oes-jewirkt. Wil me mieë wisse, kan me ze leëze óp mieng site: www.wimheijmans.nl (ónger teksten/artikelen.)
Dialek-óngerwies is de muite weëd. De kinger verdene 't.
Jrus en los joa,
d'r Wim Heijmans.
